Internetonderwijs 6
Inventarisatie van digitaal leermateriaal, een project van Kennisnet
Digitaal via internet geleverd lesmateriaal moet net zo geordend worden aangeboden als in de traditionele leermiddelen. Die ordening in een materiaalbank moet dan wel aan de zoekbehoefte van docenten en leerlingen voldoen. Elke zoekactie begint bij onderwijstype, leerjaar, klas, vak en onderwerp. Zoals aangetoond in de vorige nieuwsbrieven lukte het Kennisnet niet om materiaalbanken als de Didactobank, Davindi en Samen Zoeken zo op het net te zetten dat docenten en leerlingen er gemakkelijk en snel de gewenste leerstof in kunnen vinden. Dat lukt ook niet met de Toolkit van de Open Universiteit en de leermiddelenbank van de VO-raad. Kennisnet heeft van OC&W de opdracht gekregen een inventarisatie te maken van beschikbaar digitaal leermateriaal. Deze inventarisatie was nodig omdat ‘er wel al veel materiaal bestaat, maar dit niet goed te vinden is’. De vindbaarheid van internetbronnen is nu eenmaal een voorwaarde voor het goed functioneren van een materiaalbank. De inventarisatie van Kennisnet zou dus tot betere zoekresultaten moeten leiden.
Edurep
De inventarisatie (
http://digitaalleermateriaal.kennisnet.nl/inventarisatie ) is een
verzameling links met een korte omschrijving. Kennisnet noemt ze ‘collecties’
die in één centrale voorziening onder de naam Edurep bijeen staan. Edurep wordt
omschreven als ‘een netwerk van educatieve databases dat de mogelijkheid biedt
leermateriaal voor onderwijs op uniforme wijze vindbaar te maken. Aanbieders
zijn uitgeverijen, onderwijsinstellingen en cultureel-maatschappelijke
organisaties’. Onder de ongeveer twintig genoemde aanbieders bevinden zich
instanties als Naturalis, het Nationaal Archief, Teleblik, Groen Kennisnet,
Smaaklessen. Deze kunnen weliswaar soms in de leerbehoefte van leerlingen
voorzien, maar ze produceren geen op vak, klas, onderwerp of vaardigheid
gebaseerde digitale lessen en horen om die reden niet in een lesmateriaalbank te
worden opgenomen. Bij het betreffende vak kan een koppeling naar de betreffende
instantie volstaan.
De educatieve uitgeverijen kunnen alleen maar leerstof produceren waarmee ze de
investeringen terugverdienen. Levering via het internet is eerder
kostenverhogend dan verlagend. Bovendien komen ze toch wel met hun leermiddelen
de scholen in en opname van hun fondsen in Edurep is daarom niet alleen
verwarrend, maar ook overbodig.
Het is de bedoeling dat de genoemde aanbieders digitaal lesmateriaal ontwikkelen
dat via de zoekmachine van Edurep vindbaar wordt gemaakt. Daarna moet het nog
door zogeheten implementators worden gearrangeerd voordat de gebruikers er iets
van hun gading in kunnen vinden. Edurep is in ontwikkeling en is voorlopig
alleen met een omweg doorzoekbaar per vak, afdeling en klas van het voortgezet
onderwijs.
Zoeken op vak
Daarvoor moet je in het linkerframe van de openingspagina klikken op de knop
zoeken. Vervolgens levert de vierde koppeling in het menu de titel ‘een
overzicht met per vak bronnen van bruikbaar leermateriaal in het VO’. Deze
bronnen zijn afkomstig van ruim 400 docenten van het voortgezet onderwijs die
per vak zijn opgeslagen. Kennisnet heeft daar digitaal materiaal van commerciële
en niet-commerciële aanbieders aan toegevoegd.
Inventarisaties zijn er onder andere voor aardrijkskunde, ANW, biologie, CKV,
economie, filosofie, geschiedenis, muziek, natuurkunde, scheikunde, talen en
wiskunde.
In een korte omschrijving van de collectie is aangegeven of het materiaal vrij
te gebruiken is of alleen na registratie of dat het om een commerciële collectie
gaat. Verder is aangegeven om wat voor soort digitaal leermateriaal het gaat,
namelijk een informatie-eenheid of een leereenheid. Volgens de ontwerpers: ‘bij
een informatie-eenheid is een inhoudelijke context aangebracht, maar nog geen
didactische leercontext toegevoegd’.
Zoeken in rubrieken en
collecties
Na de keus voor geschiedenis krijg je een overzicht van de collecties die
als volgt zijn gerubriceerd: vak- en themasites, communities van (vak)docenten,
videoverzamelingen onderwijs, videoverzamelingen algemeen,
informatieverzamelingen onderwijs, informatieverzamelingen algemeen, web 2.0
instrumenten, methodegebonden sites en commerciële collecties digitaal
leermateriaal.
Dat levert meteen al het probleem op dat een docent of leerling die op zoek is
naar lesmateriaal over bijvoorbeeld Indonesië, eerst een rubriek moet kiezen
waar hij denkt dat de verlangde lessen zijn te vinden. Vervolgens moet hij de
per rubriek vermelde collecties doorspitten om te kijken of er iets leerzaams
over dit land is te vinden.
In de rubriek vak- en themasites staat als eerste collectie het ‘Geheugen van
Nederland’ met daaronder de mededeling: ‘Op de website van het Geheugen van
Nederland vindt de gebruiker het beschikbaar gedigitaliseerd historisch
materiaal. Het onderwijsgedeelte van de site biedt o.a. digitale opdrachten,
beeldbronnen, werkbladen en cartoonanalyse. Gebruik: vrij. Soort materiaal:
informatie-eenheden / leereenheden’. Onderaan de indexpagina staan koppelingen
naar alle digitale lessen per onderwijstype: vmbo basisonderwijs, vmbo 3 + 4,
havo/vwo basisvorming, havo/vwo 2e fase.
Bij de keus voor de 2e fase kom je op een pagina onder het kopje
Digitale Lessen de volgende uitleg tegen: ‘De kant-en-klare digitale lessen van
het Geheugen van Nederland kunnen worden gebruikt in de lessen CKV, Geschiedenis
en Maatschappijleer. Ze sluiten aan bij de kerndoelen en exameneisen van het
voortgezet onderwijs voor VMBO, Havo en VWO. De lessen duren ongeveer een uur en
kunnen in het computerlokaal, de mediatheek of thuis worden gemaakt’. Dit klinkt
zeer aantrekkelijk vanwege de relatie leermiddel met kerndoelen en exameneisen.
Het Geheugen Van Nederland moet dus wel een bruikbare website zijn. Er staan op
de index slechts enkele lessen. Dat zullen er ongetwijfeld meer worden, maar de
hoofdmoot van het Geheugen Van Nederland vormt een verzameling van bijna 400.000
afbeeldingen uit meer dan 70 collecties van evenveel instellingen. Typ je in dat
zoekscherm Indonesië dan komen er ook geen lessen, maar wel
spotprenten uit de periode van de ontstaansgeschiedenis van dit land.
Foto’s en spotprenten
De spotprenten kunnen zeker dienen als
lesmateriaal, vooral omdat in de prenten de kritiek van de auteurs is te proeven
op het beleid van de toenmalige Nederlandse regering. Als een bepaald onderwerp
aan de orde is, kan een docent de leerlingen naar het ‘Geheugen Van Nederland’
sturen om daar de erbij horende prenten op te halen. Aan de hand daarvan
belichten de leerlingen dan deze periode uit de geschiedenis. Andersom kunnen
docenten ook zelf een aantal spotprenten uit de behandelde periode uit de
geschiedenis ophalen en bij wijze van toets ter duiding aan de leerlingen
voorleggen. Het Geheugen Van Nederland verdient dan ook voor de genoemde vakken
een prominente plaats in de lokalen van de Digitale School.
De tweede collectie in deze rubriek met de naam Histotheek is een initiatief van de docenten geschiedenis drs. R.M. Delger en drs. W.J. Niemeijer. Histotheek heeft een aangepaste Google zoekmachine waarmee binnen de eigen site kan worden gezocht. Binnen mum van tijd vond deze interne Google drie lesbrieven met als onderwerpen de Atjeh-oorlog, Sarekat Islam en het Akkoord van Linggajati. Daarna volgde nog meer leerzaams. Dus omdat Histotheek in de eerste rubriek op de 2e plaats staat, is deze collectie vindbaar gebleken zonder dat de bezoeker alle andere rubrieken en collecties op zoek naar Indonesië hoeft langs te gaan. Dit soort zoeken naar informatie of lesmateriaal moet trouwens als veel te tijdrovend worden afgewezen.
Direct naar Digisschool
Er is trouwens een veel simpeler weg naar elk geschiedenisonderwerp. Docenten en
hun leerlingen kunnen regelrecht naar de community van het digitale vaklokaal
geschiedenis (
http://www.digischool.nl/gs/community/histoforum/historsites.htm#land ). Ze
kunnen daar bij Histoforum van geschiedenisdocent Albert van der Kaap zoeken op
periode, land, onderwerp, persoon en alfabet, maar als ze klikken op
‘lesmateriaal’ in het linkerframe dan zien ze daar een chronologisch geordende
lijst met veel onderwerpen. Onderaan weer de boodschap: ‘met onderstaande zoekmachine kun je zowel zoeken op het www als binnen
deze site en Histoforum. Leerlingen hoeven het www niet op, want alleen al
binnen histoforum.digischool.nl vinden ze voor Indonesië 87 koppelingen. En bij
de algemene geschiedenis sites staat tussen Geschiedenis.nl en Geschiedenisweb
ook Histotheek.
In dit digitale vaklokaal is door vakdocenten nagedacht over de zoekwijze van
docenten en leerlingen. Deze hebben de keus tussen informatie over een onderwerp
of lesmateriaal. Dat verschil moet er ook zijn, omdat alleen digitaal
lesmateriaal leerboekvervangend- of aanvullend kan zijn. Alleen informatie over
een onderwerp is dat natuurlijk niet.
Bruikbaar en
onbruikbaar
Voor Duits zijn een kleine dertig collecties verzameld, de commerciële
methoden van de uitgevers en de examenbundels niet meegerekend. Het blijft een
inventarisatie, want net als voor Indonesië, moet een docent of leerling op zoek
naar gratis digitaal luistermateriaal, de meeste collecties langs op zoek naar
podcasts. Omdat elke collectie is voorzien van een korte inleiding, zie je of je
zoekopdracht wel of niet is geslaagd.
Zo staat in de rubriek ‘videoverzamelingen’ ook Teleblik Duits, maar in deze
collectie met allerlei ingeblikte radio- en televisieprogramma’s is de
gebruikstaal Nederlands. Ook het aan de leerlingen zeer bekende You Tube hoort
niet in de collectie bij Duits, maar weer wel de Duitstalige pendant daarvan
Clipfish (http://www.clipfish.de/) met allerlei korte filmpjes.
In de rubriek ‘informatieverzamelingen algemeen’ staat de daar ook niet thuis
horende maar wel zeer bruikbare collectie Audio Lingua (
www.audio-lingua.eu ). Deze collectie
staat omschreven als 'community' database van authentieke audio-bronnen die zijn
opgenomen door Duits sprekenden voor een onderwijskundig of persoonlijk
gebruik’. Het zijn korte gesproken tekstjes van maximaal 2 minuten in het Frans,
Duits, Engels en Spaans. Ze zijn ingedeeld volgens het Europees Referentie Kader
(ERK), geordend op tijdsduur, thema, vrouw of mannenstem en leeftijd. Zoals bij
veel van dit soort uitwisselingsprogramma's vind je er een rating en een lijst
met de laatste inzendingen. In de leeftijdscategorie van onze leerlingen staan
onderwerpen die je meestal ook in de traditionele leergangen tegenkomt. Deze
gratis collectie is onmisbaar voor luister- en spreekvaardigheidstraining en
hoort dus in de elo of op de website van elke school te staan.
In dezelfde rubriek staat ook de onbruikbare collectie van Stepnet, want dat is
‘een website voor alle vakken van de tweede fase, met een uitgebreide
opdrachtenbank bij actuele artikelen uit vijf landelijke Nederlandstalige
kranten’. Er kan best eens in een van die kranten een artikel met een Duits
onderwerp staan, maar daarvoor hoeven docenten Duits en hun leerlingen niet naar
het Nederlandstalige Stepnet.
Voor het lezen en beluisteren van teksten in de schooltalen sturen veel docenten
hun leerlingen al naar de zeer bekende site van Kidon Media Link (http://www.kidon.com/)
met honderden media links, zoals die van kranten, tijdschriften en radiostations
met informatie van de dag zelf. Deze gratis leverancier van dagelijks ververste
medialinks verdient zeker een aparte plaats in de collecties van de moderne
vreemde talen, maar is daar niet te vinden.
De collecties van WDR en Tagesschau, twee Duitse nieuwssites en Vorleser.net,
website met luisterboeken horen thuis in de rubriek ‘Video/audio’. Nu staan ze
verloren tussen de ‘informatieverzamelingen algemeen’.
De inventarisatie is dus nogal slordig opgezet. Kennisnet is een portal met als
taak vakdocenten en hun leerlingen in contact te brengen met websites waar
digitaal lesmateriaal is te vinden. Daar hoort voor de talen ook oefenmateriaal
voor schrijf- spreek- lees- en luistervaardigheid bij. Wat het voortgezet
onderwijs betreft met zijn verschillende vakken kan Kennisnet volstaan met
alleen een verwijzing naar de vaklokalen van de Digitale School, want daar is
behoorlijk wat gratis goed gerubriceerd digitaal lesmateriaal te vinden.
Scholengemeenschap Oscar Romero
Een eigen collectie is weggelegd voor de sectie Duits van de
scholengemeenschap Oscar Romero in Hoorn. Volgens het onderschrift heeft de
sectie Duits van de school deze website ontwikkeld en er
luistervaardigheidmateriaal, leesopdrachten en een keur aan Hot-Potatoes
oefeningen opgezet. Het gebruik is vrij. Op het openingsscherm kun je allerlei
klassen kiezen, maar ook vaardigheden zoals luisteren. Op die pagina aangekomen,
kun je ook nog een keus maken voor onder- of bovenbouw. Voor de 2e en
3e klassen heeft docent P. van den Boorn voor de leerlingen van zijn
school, maar ook voor die van alle andere een behoorlijk aantal
luisteroefeningen klaargezet, aangevuld met Hot Potatoes controlevragen. Het
zijn aantrekkelijke oefeningen, vooral door het gebruik van afbeeldingen en de
korte luisteractiviteit van enkele minuten.
Dit waardevolle lesmateriaal is ook te vinden in het vaklokaal Duits van de Digitale School ( http://wp.digischool.nl/duits/ ). Dus kunnen docenten en hun leerlingen beter de omweg naar Edurep en de bijeengebrachte collecties van Kennisnet omzeilen en daar meteen heen gaan. Zij vinden dan de zeer gebruikersvriendelijke uitnodiging: ‘klik op wat je wilt oefenen of weten’. Daarbij krijgen ze de keus uit: Spreken, Luisteren & Kijken, Schrijven, Grammatica, Woordenschat en Lezen. Na de klik op Luisteren & Kijken, kies je beginners of gevorderden. Bij beginners staat de koppeling naar het vaklokaal Duits van de scholengemeenschap Oscar Romero en bij gevorderden een grote verzameling korte en lange pod- en vidcasts.
Als je alleen al in het digitale vaklokaal Duits kijkt, dan heb je als leraar met je leerlingen zonder te zoeken heel eenvoudig toegang tot alle gewenste digitale leermiddelen waarmee de leerlingen individueel en zelfstandig aan de slag kunnen. Daar te komen via de omweg van Edurep en de moeilijk doorzoekbare bijeengebrachte collecties van Kennisnet, betekent veel tijdverlies. (wordt vervolgd)
©
