terug

Hot Potatoes, half baked software, free ware tools for web-based education

Een voorbeeldles in Hot Potatoes 

In Levende Talen, nummer 538 (digitaal niet beschikbaar) heb ik de lezers van de sectierubriek Frans kennis laten maken met het Canadese auteursprogramma Hot Potatoes. Met dit programma kunnen docenten zelf een lessenserie ontwikkelen. Deze lessen komen dan niet in een boek, niet op cd-rom of floppy disk, maar gaan automatisch via de browser naar een website van een instelling, een school, of een provider die geïnteresseerd is in onderwijs, zodat iedereen daar gebruik van kan maken, want het kenmerk van dit programma en de daarin gemaakte lessen is dat het gratis wordt aangeboden aan wie er maar wat in ziet en bereid is om het lesmateriaal zonder commerciële bijbedoelingen openbaar te maken.

Ik vind het niet juist een auteursprogramma als Hot Potatoes te bespreken zonder zelf blijk te geven dat ik ook zelf er oefeningen mee kon maken. Datzelfde heb ik ook gedaan met het hierna beschreven auteursprogramma Quandary. Hot Potatoes en Quandary zijn gratis te downloaden vanaf het adres http//www.halfbakedsoftware.com.
Wie aan HotPot begint en de techniek na een beetje oefenen beheerst, kan daarmee een didactisch verantwoorde leergang op het Net krijgen die op eenvoudige en goedkope wijze ook voor collega’s en hun leerlingen beschikbaar is.
Het gevaar van dit soort programma’s is echter dat de auteur wordt afgeleid door het technisch vormgeven van zijn lessen en dat hij daardoor geen oog meer heeft voor het onderwijsdoel en de didactiek. Het is daarom raadzaam om vooraf bij alle oefeningen te noteren wat de leerlingen ervan leren en vooral of deze passen in het totale pakket leermiddelen waarmee de leerlingen worden geconfronteerd. 

Van receptief naar productief 

De leerlingen zijn er aan gewend dat alle lessen in hun onderbouwleergang een uitgangstekst hebben. Na het semantiseren daarvan leren de leerlingen de woorden, de uitspraak, de grammaticale structuren en op een hoger niveau ook enige taalproductie. Het is zinvol deze werkwijze voort te zetten in de hogere leerjaren. In bovenbouwleergangen wordt bij leesvaardigheid steeds meer gekozen voor tekstonafhankelijke vragen, dus vragen en opdrachten die zo zijn geformuleerd dat ze op elke tekst toepasbaar zijn. Oefening daarin stelt de leerlingen uiteindelijk in staat om dit soort vragen zelf bij teksten te stellen.  Desondanks zijn vaak ook tekstspecifieke vragen te verkiezen, omdat daarmee dieper op teksten kan worden ingegaan. Dat geldt in het bijzonder voor de hier gebruikte tekst naar aanleiding waarvan de docent de leerlingen, voorafgaand aan de oefeningen, kan vragen om hun eigen ontbijt te beschrijven en het vertrek van huis. Door dat te doen mobiliseren ze hun kennis die ze hebben van het ontbijt en worden ze geconfronteerd met de verschillen. Vervolgens kunnen de leerlingen dan los worden gelaten op de tekst en de oefeningen.
In de laatste daarvan worden in het kruiswoordraadsel woorden Nederlands - Frans gevraagd. Dit kan gezien worden als de overgang van receptief naar productief taalgebruik. Het spreekt vanzelf dat dit te weinig is om de leerlingen uit te nodigen alle ontbijthandelingen van beide personen in het Frans te reproduceren. Uiteraard kunnen in dit auteursprogramma nog allerlei aanvullende oefeningen worden geschreven die beogen de leerlingen te trainen in taalproductie.   
In de browser waar alle oefeningen van HotPot naar toe worden geschreven staat deze tekst rechts in een apart scherm met aparte kleur.  

Le déjeuner du matin

Als je oefeningen gaat maken heb je natuurlijk een tekst nodig. Ik gebruikte ervoor wat oneerbiedig misschien Le déjeuner du matin van Jacques Prévert, tekstje dat ik vaak liet lezen aan leerlingen in de onderbouw vanwege het simpele taalgebruik en de aan veel kinderen bekende triestheid. Dit is de tekst:

De oefeningen

Enkele jaren gelden kon je met Hotpot zes oefeningen maken met namen als: JBC, JQUIZ, JMIX, JCROSS, JMATCH en JCLOZE.  Hieronder staan ze.

JBC waarmee multiple choice vragen kunnen worden gemaakt

De eerste oefening is de bekende kennismakingsoefening. Ik heb me beperkt tot 3 inleidende vragen, maar ik geef de mijne graag voor die van de lezers. De laatste vraag vereist al een intensieve wijze van lezen. Maar gezien de simpele opbouw van de tekst, moet dat geen probleem zijn voor leerlingen van een derde klas. Bovendien als ze op het foute antwoord klikken, krijgen ze feedback met daarin een verwijzing naar het goede antwoord. Bij het goede antwoord wordt uitgebreid uitgelegd waarom dat goed is. Na zo’n eerste oefening moeten de leerlingen al in grote lijnen weten waar de tekst over gaat.

JMATCH waarmee koppelingen tussen woorden of zinsdelen kunnen worden gemaakt.

Met de hieronder staande matchoefening  is het mogelijk de tekst verder te semantiseren. De leerlingen zoeken bij het eerste deel steeds het in het rechter rolmenu staande vervolg van de zin. Ze leren daarmee kijken hoe zinnen plegen te lopen en dat draagt bij tot een beter tekstbegrip. In de gedrukte vorm van deze oefening zien de leerlingen niet de 18 weggelaten zinsdelen, waardoor deze oefening moeilijker wordt.

JCLOZE waarmee gaten in teksten kunnen worden gevuld.

De bekende texte à trous of cloze-oefening is zeer geschikt om structurerend te leren lezen. Bij deze oefening krijgen de leerlingen geen rolmenu met woorden waaruit ze kunnen kiezen. Wel kan de auteur er voor kiezen om alle weggelaten woorden onder de oefening in willekeurige volgorde af te drukken. Ik doe dit niet, omdat via de hint-knop de leerlingen steeds naar een letter kunnen vragen en dat net zo lang totdat het hele woord er staat. Wie deze oefening wil gebruiken als toets, laat gewoon de knoppen Check en Hint weg.
In een ver onderwijsverleden werd de cloze-oefening beschouwd als een veel betere methode om tekstbegrip te leren dan mc of open vragen, zelfs als ervoor wordt gekozen om steeds het n-de woord weg te laten.

JMIX waarmee woorden in de oorspronkelijke volgorde moeten worden gezet

Dit wordt dan de vierde oefening die de leerlingen maken over dezelfde tekst. Ze klikken op elk woord en in het bovenste scherm verschijnt dan de zin in de goede volgorde. Het aangeklikte gebruikte woord krijgt een andere kleur als teken dat het is gebruikt. Punten en komma’s kunnen ook meedoen en het woord met de hoofdletter is natuurlijk het eerste. Ook dit is weer een structurerende leesoefening. De leerlingen zien de tekst, geknipt weliswaar en in een willekeurige volgorde voor de vierde keer en kunnen waarschijnlijk nu in hoog tempo de zinnen van het gedicht reconstrueren, waarbij ze gebruik moeten leren maken van hun kennis hoe zinnen plegen te lopen.

JCROSS waarmee kruiswoordraadsels kunnen worden gemaakt

Dit is de laatste van de serie oefeningen waarmee voorzichtig begonnen wordt met wat productieve woordkennis als uitgangspunt voor taalproductie. Het spreekt vanzelf dat naar aanleiding van deze tekst nog meer productieve oefeningen zijn te maken, bijvoorbeeld door bij de matchoefening links Nederlandse zinnen te zetten en die te laten matchen met Franse. Een aantal reserve oefeningen is nooit weg ten behoeve van leerlingen die daar baat bij hebben.

JQUIZ waarmee vragen kunnen worden gemaakt met een kort antwoord

De teksten 

Het vinden van goede teksten op het gewenste niveau is niet zo eenvoudig. Mijn ervaring is dat Franse uitgeverijen van kranten en tijdschriften toestemming geven om hun artikelen gratis ten behoeve van het onderwijs te gebruiken zolang dat niet voor commerciële doeleinden is. Wel moet soms worden gemeld welke artikelen zijn gebruikt. Een krant die zich uitstekend leent voor het downloaden en gebruik van teksten is Le journal des enfants op het adres: http://www.jde.fr/.

Tenslotte 

Op de website van HotPot in Canada is al wat lesmateriaal voor algemeen gebruik te vinden. Dit is afkomstig van docenten uit de hele wereld. Dat kan natuurlijk alleen als de vragen en opdrachten ook in de doeltaal zijn gesteld. Maar ook in Nedeland is er al HOTPOT-materiaal te vinden o.a. in het vaklokaal Engels van Digischool.
Er zijn altijd docenten die het leuk vinden dit soort oefeningen te maken. Maar je kunt met deze stille huisvlijt natuurlijk geen leergang vullen. Dat hoeft ook niet.
Ik denk dat leerlingen deze taak best kunnen overnemen. Die zitten graag achter hun computer en leren waarschijnlijk heel snel hoe dit soort auteursprogramma's werken. Ze zoeken zelf een tekst en gaan aan de slag. Het is motiverend werk, zeker als ze de gemaakte oefeningen mogen voorleggen aan hun klasgenoten. Ik ben ervan overtuigd dat de auteur van de oefeningen het meest heeft geleerd.

Levende Talen Magazine, mei 2001

↑

 © John Daniëls