Schrijf je niet, dan heb je niet …

Leerlingen schrijven heel wat af in hun schoolloopbaan – en dat bedoel ik niet op z’n Duits (een bekende falscher Freund: abschreiben = afkijken - doen ze natuurlijk ook maar daar gaat het hier niet om). Voor heel veel vakken moet er geschreven worden: werkstukken, opstellen, brieven en ga maar door. Bij de talen vanzelfsprekend ook – bij uitstek zelfs. Daarbij wordt standaard de computer gebruikt. De meeste leerlingen maken hun werkstukken graag ook mooi op volgens het motto: het oog (van de docent) wil ook wat. Waarbij de inhoud nogal al eens te kort komt. En de talige correctheid op het schrijfslagveld nogal eens sneuvelt.

De foutcontrole van Word
Dat gebeurt overigens niet alleen bij leerlingen. Kijk maar eens naar de onderstaande twee fragmenten uit een Duitstalig mailtje van ons eigen ministerie van onderwijs: "… Das hat unter anderem zu tun mit einziges Aufenthalt an Niederländische Seite. […] Also es gibt Themen die entweder noch nicht ganz konkret sind, oder erst noch mal auf das Ebene der beide Ministerien besprochen werden sollen. …". (Voor de niet-Germanisten: in deze paar regels zitten maar liefst vijf fouten!) Kortom – het probleem is duidelijk. Maar wat doe je er aan? Allereerst: dwing af dat leerlingen de ingebouwde correctiemogelijkheden van het betreffende tekstverwerkingsprogramma bewust gebruiken. En dan niet alleen de spellingcorrectie maar ook de grammaticacontrole. De eerste staat standaard aan maar de laatste meestal niet.

Bij Word bijvoorbeeld vind je deze functies op het programmalint in de rubriek Controleren. Stel daar allereerst in de rubriek Taal in wat de gewenste talen zijn waarvoor Word controlemogelijkheden moet bieden. Talen die niet standaard geïnstalleerd zijn in de Nederlandse versie van Word kunnen hier moeiteloos (en veelal gratis) achteraf gedownload en toegevoegd worden. In hetzelfde overzicht (Opties voor Word) ga je vervolgens naar de rubriek Controle. Vink daar alles aan wat van belang lijkt bij het controleren van een tekst. Klik vervolgens ook op het venster Schrijfstijl. Daar kan namelijk worden ingesteld hoe streng c.q. specifiek de gewenste controle moet zijn. Er zijn vijf vooraf gedefinieerde niveaus waar je uit kunt kiezen. Strikt is het strengst, alle controle-opties staan hier aangevinkt – die zijn te zien onder Instellingen. De andere vier (Standaard, Informeel, Formeel, Technisch) leggen steeds verschillende zwaartepunten. Probeer ze door steeds even op Instellingen te klikken alle vijf maar eens uit. Met de knop Eigen instelling kunnen eigen keuzes worden gemaakt.

Leerlingen mogen heel computerwise zijn maar ga er toch maar van uit dat ze deze onderdelen van Word niet goed (of zelfs helemaal niet) kennen. Het verdient dan ook aanbeveling binnen de school af te spreken dat ze hier over worden geïnstrueerd. Het scheelt veel overbodige (en ergerlijke) correcties. Spreek bijvoorbeeld met collega’s af om werkstukken die met de computer gemaakt zijn te weigeren als de betreffende leerling(en) kennelijk niet de moeite neemt/nemen de spelling- en grammaticacontrole er op los te laten. Ze zullen even sputteren maar dat is gauw over als je voet bij stuk houdt. Overigens lever je zo ongevraagd een extra bijdrage aan het ideaal doeltaal=voertaal: de aanwijzingen, keuzemogelijkheden en tips die Word bij de controle produceert staan in de betreffende doeltaal.
 

In dit kader wijs ik wat betreft correspondentie (brieven, mailtjes etc.) ook graag op een al heel oude vertrouwde: http://klikbrief.nl. Dit voor Duits, Engels, Frans, Nederlands en Spaans beschikbare programma helpt leerlingen bij het opstellen van correspondentie van allerlei soort. Ze kiezen de gewenste taal en vervolgens of het om zakelijke correspondentie (brief, verzoek om informatie, etc.) of een privé-brief moet gaan en komen dan in een scherm waar ze gegevens over afzender en ontvanger moeten invullen. Vergeten ze iets dan krijgen ze een waarschuwing te zien en kunnen na correctie verder.

In een volgend scherm moeten zaken als onderwerp (bij zakelijke correspondentie), plaats & datum en aanhef worden ingevuld waarna de kern van het pakket in beeld komt: nuttige zinnen die naar behoefte kunnen worden aangeklikt. Tenslotte verschijnt het bijeengesprokkelde materiaal correct opgemaakt in een slotscherm. Speciale tekens (ä, β, ç, â enz.) moeten nog – met behulp van een klein taalspecifiek schermtoetsenbordje) op de aangegeven plaatsen worden ingevoegd. Daarmee is het product nog niet af: weliswaar zijn start & finish van de brief geregeld maar in de body ervan staan alleen de gekozen nuttige zinnen, zonder samenhang, overloopjes of toespitsing op specifieke punten. Dat moet dus nog worden gedaan en dan pas geldt: klaar is Kees. Het eindproduct kan worden geprint of overgeheveld naar Word en daar verder worden bewerkt. Overigens is de afwerking van de brief geen sinecure. Handige zinnen zijn leuk maar vermeden moet worden dat het eindproduct een zebra-achtig foutenpatroon vertoont: foutloos materiaal uit Klikbrief gemengd met foutenrijke overloopjes en toespitsingen van de hand van de leerling. Dat stoort bij het lezen meer dan een continu foutenpatroon (mits niet te erg). Mooi meegenomen bij het werken met Klikbrief is dat leerlingen alvast wennen aan het werken met brief-databases die door veel bedrijven worden gehanteerd. Dat is altijd handig voor de toekomst!

omhoog

© Kees van Eunen