Omhoog 

Kennisnet, Onderwijs on line, een reisverslag   

In de nota Kennisnet, Onderwijs on line van april 1999 toont de minister van OC & W zijn visie op ICT en een uitwerkingsplan daarvan in het onderwijs. In het Statuut Kennisnet Verkeer, een door het Proces Management ICT ontwikkeld beleidskader voor de inhoudelijke ontwikkeling van Kennisnet, worden als kritische succesfactoren o.a. genoemd: enthousiasme van leraren en leerlingen (individueel Genot, Gemak, Gewin). Reden om eens te gaan kijken op Kennisnet en te berichten wat er allemaal te genieten valt voor een docent op zoek naar voor hem nuttige informatie of wat les- of leesmateriaal. Hoeveel gemak heeft deze van Kennisnet en wat valt er te winnen? Dit artikel is de weergave van een zoektocht in Kennisnet, vanaf het openingsscherm tot de sites met vakinformatie. 

Onderwijs Online 

Op het adres http://www.ictonderwijs.nl/documenten/online.doc/htm wordt door het Procesmanagement ICT de ontwikkeling van Onderwijs Online bijgehouden. Begin juli 1999 kreeg de minister van OC en W het groene licht om de pilotfunctie van Kennisnet te beëindigen en heel het onderwijs het digitale tijdperk binnen te leiden. Tot dan toe beschikten alleen voorhoedescholen over een aansluiting op het Kennisnet.
Maar vanaf september kregen alle scholen de beschikking over een beveiligd en centraal beheerd onderwijsnetwerk dat toegang biedt tot Internet. Het Kennisnet brengt onder andere educatieve software en multimedia toepassingen binnen handbereik van scholen. Naast scholen kunnen ook bibliotheken, musea en andere culturele instellingen op het Kennisnet worden aangesloten. Bij het uitwisselen van ervaringen (nationaal en internationaal) van leraren en leerlingen kan het Kennisnet een belangrijke rol spelen.
Eind 1999 was Kennisnet een paar dagen uit de lucht vanwege renovatiewerkzaamheden. Dat biedt me de mogelijkheid om de oude met de vernieuwde site te vergelijken en aan te geven welke verbeteringen er zijn aangebracht.
Bij het bespreken van websites in papieren vorm dient er echter altijd rekening mee te worden gehouden dat er tussen bezoek aan de site en publicatie van de bevindingen, ingrijpende veranderingen op de site kunnen zijn aangebracht.  

Hoe te starten? 

Openingsschermen beïnvloeden het surfgedrag van de bezoeker. Vindt deze namelijk op het eerste gezicht niets van zijn gading, dan zal hij de site verlaten. Veel sites hebben openingsschermen met een overvloed aan informatie, waaronder soms mededelingen met een commerciële achtergrond. Meestal zijn er ook wel knoppen die leiden naar vervolgschermen, maar niet altijd is het voor iedereen duidelijk waar een klik op de knop naar toe leidt. Sites dienen daarop beoordeeld te worden. Onderwijssites bijvoorbeeld waartoe Kennisnet behoort, zullen hun doelgroep eerst moeten bepalen om daarna elke groep daarvan via een eigen knop verder te brengen. Onderwijssites hebben als doelgroep onderwijsgevenden, maar deze groep moet vervolgens worden onderverdeeld naar soort onderwijs, vandaar dus dat er vervolgknoppen moeten zijn met alle onderwijstypen van basisschool tot en met universiteit, inclusief Open universiteit en Volksuniversiteiten. De tweede doelgroep bestaat natuurlijk uit de lerenden en die bevinden zich uiteraard ook weer op dezelfde onderwijsinstellingen als hun leermeesters en op die grond hebben ze ook recht op hun eigen vervolgknop. Een andere geïnteresseerde groep bestaat natuurlijk uit de ouders, die dan ook hun eigen knop moeten hebben. Maar als je kind nog in de peuterleeftijd verkeert, gaat je belangstelling als ouder voorlopig natuurlijk niet verder dan het basisonderwijs. Onder de ouders-knop zou ook met een vervolgknop doorverwezen moeten worden naar ouderverenigingen, ook weer uitgesplitst naar type onderwijs. Ook tot het onderwijsveld dienen gerekend te worden alle onderwijs ondersteunende personeelsleden, zoals de Technisch Onderwijs Assistenten (TOA) en systeembeheerders. Deze groep dient ook vanaf het openingsscherm zijn weg naar voor die groep relevante informatie makkelijk te kunnen vinden. Iemand die als ouder, leerling/student of docent gekozen is in de MR van de onderwijsinstelling moet ook vanaf het openingsscherm via de eigen knop verder kunnen kijken.
Recht op informatie via onderwijssites hebben natuurlijk ook de bestuurders van de instellingen en de decanen. Zo zou een ieder die iets met onderwijs te maken heeft of wil krijgen, via een startknop, aan zijn digitale trekken moeten kunnen komen, waarna vervolgknoppen iedere groep verder leiden naar het voor betrokkene gewenste onderwijstype.
De bezoeker die niet tot de hierboven geschetste onderwijsdoelgroep behoort, maar op zoek is naar bepaalde informatie, zou via de bezoekersknop met voorgeprogrammeerde vragen en antwoorden geleid moeten worden naar de plaats op de site waar zijn behoefte aan de gewenste informatie kan worden bevredigd.
Om een goed inzicht te krijgen in de mogelijkheden en onmogelijkheden van deze onderwijswebsite, bestemd voor alle onderwijsparticipanten, zouden vertegenwoordigers daarvan  eerst moeten definiëren waarnaar ze op zoek zijn en vervolgens gaan kijken of aan hun informatiebehoefte kan worden voldaan en vooral, als de reis naar wens was, nagaan langs welke weg of omweg de gewenste informatie is verkregen. Soms bereik je namelijk je surfdoel door toeval, maar meestal na een lange kliktocht langs allerlei ongewenste pagina's. 

Om verslag te kunnen doen van mijn bevindingen, meld ik me als bezoeker bij Kennisnet, op het adres http://www.kennisnet.nl en doe dat als docent Frans op een scholengemeenschap mavo-havo-vwo, die op zoek is naar Internet gerelateerd authentiek tekstmateriaal waarmee de leerlingen leesvaardigheid kunnen oefenen en  hun woordenschat kunnen uitbreiden. Hoe bereik je dit doel? Wat kom je onderweg nog voor interessants tegen, bijvoorbeeld mogelijkheden om met collega's of met bestuursleden van je vakvereniging te discussiëren over de basisvorming of over de tweede fase?  Mogelijkheden om per e-mail in contact te komen met francofone leeftijdgenoten van de leerlingen? Interessante links misschien?

Het openingsscherm                

Het openingsscherm toont enkele duidelijk zichtbare knoppen voor verschillende hierboven afgebeelde doelgroepen, zoals leerlingen van de basisschool (kids), het voortgezet onderwijs (scholieren), docenten en ouders.  Je vindt er de optie: Zoeken, een uitermate belangrijke functie om je surfdoel kenbaar te maken als het openingsscherm daarvoor geen of de verkeerde aanknopingspunten biedt.
Zoals zo veel sites vult ook Kennisnet het openingsscherm met te lange oproepen en nieuwsflitsen. De laatste fungeren als de traditionele aankondigingen op de voorpagina van kranten, waarbij de daarin geïnteresseerde lezer naar één van de binnenbladen wordt verwezen. Maar op openingsschermen horen deze aandachttrekkende nieuwtjes niet thuis, omdat ze niet voor alle bezoekers van de site relevant zijn en de aandacht afleiden van de plaats op het net waar de verlangde informatie moet worden gezocht. Deze bladzijden met nieuwtjes worden regelmatig vernieuwd in de hoop dat de bezoekers er steeds kennis van nemen als ze langskomen voor iets heel anders. 

Scholieren 

Hoewel de scholieren hun eigen knop hebben en waarschijnlijk bij binnenkomst daar meteen op zullen klikken, is niet alleen het openingsscherm bijna in zijn geheel op deze groep gericht, maar bleek bij latere vergelijking ook hun eigen scherm bijna identiek daaraan, hetgeen een wat overbodige indruk maakt. Want wie de schoolleeftijd al lang niet meer heeft en bij Kennisnet binnenkomt en meteen al wordt geconfronteerd met alleen voor scholieren interessante informatie, moet eerst al die irrelevante informatie langslopen, alvorens te gaan zitten bedenken hoe hij nu verder moet.
Scholieren worden al op het openingsscherm achtereenvolgens opgeroepen het virtuele clubhuis voor muziekanten te bezoeken om op deze wijze in contact te komen met anderen om samen een band te vormen. De jonge beoefenaars van klassieke muziek worden opgeroepen zich in te schrijven voor het Prinses Christina Concours. Leerlingen die op zoek zijn naar informatie, kunnen het bibliotheekplein bezoeken. Door te klikken op Cultuur en muziek kunnen leerlingen in contact komen met theater, museum muziek en literatuur. Ook is er nog een link naar het Rijksmuseum voor Oudheden en één die leidt naar een leuke en leerzame geschiedenissite die speciaal voor jou is gemaakt. Er wordt onder de knop Nairobits mogelijkheden geschapen om culturele uitwisselingen te organiseren met jongeren in Afrika, Nederland en Ierland.
Met nog een oproep tot het volgen van allerlei cursussen computertechnologie en de mogelijkheid tot het bestellen van de Schoolbox, het antwoord van Corel op de hegemonie van concurrent  Microsoft, is het openingsscherm compleet.
Scholieren die hierna op hun eigen knop toetsen vinden, zoals gezegd, dezelfde onderwerpen terug, maar belangrijker voor hen is de link naar Uittrekselbank, waar zo'n 250 uittreksels zijn bijeengebracht met daarnaast nog zogenaamde snuffelteksten om snel kennis te maken met de teksten.  Willen de leerlingen tips bij het maken van werkstukken dan kunnen ze terecht bij Naturalis, de site voor 'werkstukkunde'. Dezelfde mogelijkheden biedt de site Bioplek waar de brugklassers tot en met de leerlingen van de 2^e fase havo/vwo terecht kunnen voor tips voor het schrijven van verslagen, bioplekplaatjes en van alles wat je altijd al over biologie wilde weten.
Dit soort digitale hulp bij het vervullen van allerlei door hun docenten opgedragen taken, kunnen de leerlingen ook vinden bij andere virtuele scholen zoals Digischool, School Voor Morgen en Internetcollege, sites waaraan leerlingen of studenten zonder veel controle vooraf, hun zelf ontwikkelde websites mogen hangen. 

Docenten 

Er rest de docent dus niets anders dan op de knop docenten te klikken in de hoop daarna meteen te worden doorverwezen naar zijn vak. Maar, helaas! Ook hier weer draait de nieuwsvoorziening op volle toeren, informatie waar je als bezoeker toch altijd weer langs moet, zonder dat je daar speciaal voor bent gekomen. Om een paar voorbeelden de noemen. De docent Frans in mij kan niet warm lopen voor de link naar Kunst en Cultuur in Den Haag, omdat voor mijn werk de kunst en cultuur zich in de francofone wereld bevindt.
Wel moet een talendocent een blik gaan werpen op wat heet Cultuur en School en wel vanwege de daarbij horende tekst: Meer cultuur op school, meer leerlingen in contact brengen met theater, museum, muziek en literatuur, dat is de doelstelling van het project Cultuur en School. Even dus weg van het openingsscherm om te gaan kijken wat dit project te bieden heeft. 

Cultuur en School 

Het openingsscherm biedt de bezoeker vier mogelijkheden om verder te reizen te weten Informatie, Nieuws, Projectloket en Reacties. Welke knop zou U kiezen? Informatie. Ik ook. Maar wat kan een mens spijt krijgen van zijn keus. Er is zoveel informatie over zoveel verschillende mij vreemde en oninteressante onderwerpen dat ik naar iets bekends uitkeek en bij toeval stuitte op LOKV. Wie al enige tijd in het voortgezet werkzaam is, kent deze club vanwege de tournees van buitenlandse acteurs met Frans, Duits en Engels toneel uit het wereldrepertoire. Dus gauw naar LOKV om een voorstelling te boeken, maar nergens een aankondiging van wat voor toneelstuk ook. Enkele dagen later stuitte ik bij toeval in het blad Levende Talen, op een korte bespreking van de site van SITOS, te vinden op www.sitos.org. Daar kan de bezoeker artikelen vinden met achtergrondinformatie over de toneelstukken, de gezelschappen en de auteurs, die ons land aandoen. En natuurlijk ook informatie over de lopende tournees waaronder l'Avare van Molière waar elke docent Frans zijn leerlingen naar toe moet slepen. Waarom dit evenement en die voor de andere talen niet voluit vermeld op het docenten- en scholierenscherm van Kennisnet met een verwijzing naar de site van SITOS? Waarom ordent Cultuur en School de informatie niet een beetje, zodat de bezoeker niet stikt in het enorme aanbod tekst? Ook de navigeermogelijkheden bieden niet veel soulaas, zeker als je niet geïnteresseerd bent in vakoverstijgende links naar CKV1, 2 en 3. 

Terug naar het docentenscherm 

Wat voor mogelijkheden heb ik nog meer om mijn van te voren vastgestelde surfdoel te bereiken? Je begint dan eerst te kijken wat er nog meer voor knoppen zijn. Rechts van het docentenscherm heeft de bezoeker de keus uit een aantal knoppen. Onder de nauwelijks leesbare kop Verzamelingen, kun je kiezen uit Bronnenmateriaal, Kringen, Begeleiding en Eindexamensites. Bij de laatste twee verwijzingen kun je je nog wel iets voorstellen, maar bij de eerste twee zeker niet. Ik wel, want ik ben niet voor het eerst bij Kennisnet op bezoek en weet dus wat achter Bronnenmateriaal en Kringen schuilgaat. Intussen is de site vernieuwd, dus loont het de moeite om weer eens te gaan kijken bij deze twee afdelingen. 

Bronnenmateriaal 

Na een klik op bronnenmateriaal vind je de volgende tekst: Een bron levert informatie waar een kennisnetgebruiker naar op zoek is. Een vakdocent vindt bruikbaar lesmateriaal, een ouder is op zoek naar een ouderorganisatie en treft er één aan onder communities. Omdat kennisnetgebuikers bronnen aanbieden aan kennisnet zal het bronnenmateriaal groeien in de toekomst. Bij Bronnen op kennisnet kunt U daar voorbeelden van vinden. Door te klikken op lever een bijdrage kunt U ook bronnen aanbieden. 

Omdat volgens de tekst bij dat bronnenmateriaal bruikbaar lesmateriaal is te vinden voor de vakdocent, is het raadzaam nog even verder te lezen en te kijken hoe je dat kunt vinden. In het volgende stukje tekst wordt aangegeven hoe dat moet. Bij de interne link Bronnen op kennisnet staat een overzicht van de door organisaties en instellingen aangeboden bronnen. De volgende interne link, met de titel Bronnen op internet, biedt een verzameling links die gevonden zijn op Internet. Deze zijn op een aantal manieren doorzoekbaar. Omdat ik op zoek ben naar Internet gerelateerd lesmateriaal Frans, heb ik het meest aan de tweede vermelde link Bronnen op internet. 

Bronnen op Internet 

Het vervolgscherm levert geen vakken op, maar aanwijzingen en 4 links. In Nieuw staan interessante links die door gebruikers zijn aangeleverd. Bij de link vakken staat vermeld: zoek je naar informatie over de Koude Oorlog of wil je foto's van vulkanen in Midden-Amerika? Je vindt ze onder vakken. Verder een link voor spelletjes en één waar de lijst met scholen is te vinden.

Wat kiest de docent Frans? Natuurlijk vakken en terecht, want ze staan er, getuige de aankondiging: Dit is dé plek om de elektronisch beschikbare lesmaterialen voor studenten en docenten te bekijken. Het lesmateriaal is geordend per vakgebied. Ik had geklikt op de knop Bronnen op Internet en dat is niet helemaal hetzelfde als elektronisch lesmateriaal, maar niet meteen zeuren, eerst kijken.

Vakken 

• Biologie

• Rekenen/Wiskunde

• Scheikunde

• Natuurkunde

• Aardrijkskunde

• Geschiedenis

• Techniek

• Nederlands

• Engels

• Frans

• Duits

• Moderne vreemde talen: Algemeen

• Oude/Klassieke talen

• Kunst

• Nederlands als vreemde taal

• Muziek

• Cultuur en Kunstvorming

• Wereldoriëntatie

• Godsdienst/Levensbeschouwing

• Gym/Lichamelijke oefening

• Verzorging

• Educatie

• Geestelijke Stromingen

• Vereningen en Instellingen

Met een klik op zijn vak kan de student of de docent eindelijk, via een omweg weliswaar, gaan kijken wat er allemaal voor internetmateriaal geboden wordt waar hij zijn voordeel mee kan doen. 

Frans, virtueel leslokaal 

Van de moderne vreemde talen zijn alleen de 3 traditionele schooltalen genoemd, maar daaronder staat een link moderne vreemde talen en daar zullen wel de andere talen zijn te vinden. Ik klikte natuurlijk op Frans en kreeg een vervolgscherm en slechts 2 links. De ene, virtueel klaslokaal, het Franse lokaal van de virtuele school. Veel mogelijkheden. De andere link: Lire Français, een grote site met veel lesmateriaal, geheel in het Frans. Er staan onder andere teksten in…natuurlijk ook communiceren met Franse bezoekers. Dat is een magere oogst weliswaar, maar Kennisnet begint pas, dus er is nog van alles mogelijk.

Wie toetst op de link van het virtuele klaslokaal wordt doorgestuurd naar een echte virtuele school, n.l. Digischool (http://www.digischool.nl), die op het openingsscherm een groot aantal vaklokalen heeft staan, bemand door docenten van verschillende niet virtuele scholen met een eigen website. Bij de  meeste hierboven vermelde vakken wordt de bezoeker doorverwezen naar het vaklokaal waar zijn of haar vak wordt gegeven.
Het lokaal Frans wordt bemand door Erik Kok van de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden. In Levende Talen nr.544 van november 1999 heb ik in het verslag van mijn bezoek aan Digischool, een overzicht gegeven van zijn gebruikersvriendelijke website. De docent of student Frans vindt er een aantal kranten, die online te lezen zijn, links waar toeristische informatie is te halen, de URL's van een aantal  ministeries en nog een paar rubrieken in opbouw. Bovendien wordt er lesmateriaal opgenomen dat door studenten van de hogeschool wordt ontwikkeld ten behoeve van het voortgezet onderwijs. 

 Frans, lire français 

De tweede link van Frans, te vinden op het adres: http://www.lire-francais.com/, kan zeer interessant zijn voor het onderwijs Frans en een bezoek waard. Op het overzichtelijke openingsscherm wordt meegedeeld dat: Lire Français propose aux étudiants désireux d'apprendre le français et intéressés par le journalisme des exercices de lecture, de compréhension et de grammaire, à partir d'articles du journal Sud Ouest.  

Kringen 

Op het openingsscherm van Kennisnet stuit de bezoeker ook op de knop Kringen.  Voordat de bezoeker deze kringen binnengaat moet hij zich eerst aanmelden. Sommige ervan zijn besloten en dan is alleen de beginpagina te zien. Dit zijn ze: 

1. Kringoprichters

2. Digitheek en Breinstein

3. BETT2000 Studiereis NIS

4. ec12: economie.net

5. Wiskunde op internet

6. Openbare Bibliotheek en Studiehuis

7. Viermaal communicatietechnologie

8. Learning by writing

9. Gomarus info

10. Nijmegen NDO ICT-coördinator cursus 99-1

11. Platform Kennisdebat Rijnstreek

12. Projectgroep ICT voor WSNS Weert

13. Hogeschool Edith Stein/OCT. Bestel en Beleid

14. Frans

15. ICT cursus Slotervaart (slotervaart1)

16. Resonansgroep ICT HSL (SICTHSL)

17. Facilitators kennisnetkringen (fac)

18. geschiedenisnet (gesch)

19. Onderwijs! Onderwijs! Onderwijs!

20. Afstandsonderwijs Stichting Rijdende School

21. Studenten van het Grafisch Lyceum Amsterdam

22. ROC Zadkine

23. MSG heliomare groep d7/8

24. PC Basisschool De Rank te Zwaag (Hoorn nh)

25. Leerkrachten in den Vreemde

26. Groep 7/8 basisschool Het Veer

27. Cultuur en school in Assen

Daaronder wordt door de redactie van Kennisnet de volgende uitleg gegeven: 

• Een (kennis)kring op kennisnet bestaat uit een groep mensen, de leden, die samen informatie willen uitwisselen en behoefte hebben om te communiceren via kennisnet. De kring kan openbaar of besloten zijn. Wat kunt u vinden en doen in een kring?

• een kring inrichten op Internet voor een zelf te kiezen groep leden

• publiceren van (les)materiaal in de kring

• maken van opdrachten en multiple-choice vragen in de kring

• een verzameling aanleggen van vragen en opdrachten die per toets/enquête geselecteerd kunnen worden, en waarvan de resultaten automatisch online worden bijgehouden

• discussiëren met de leden in deze kring

• e-mail sturen naar alle of individuele leden in deze kring

• samenwerken aan documenten en nog veel meer …

Wie dit leest, kan niets anders denken dan dat Kennisnet optreedt als provider en aan een ieder die dat wil gratis onderdak biedt om zijn gedachtegoed digitaal wereldkundig te maken.Je kunt dat alleen doen of in groepsverband. Het kan over iets gaan, maar verplicht is dat niet. De enige regel is, dat je uit de Kringen wordt gestoten als de eerbaarheid in het geding is. Zolang dat niet het geval is, kan ieder zijn (onderwijskundig) ei kwijt. Wie een idee wil krijgen over de inhoud van alle Kringen, moet maar gaan kijken, maar misschien heeft de lezer met mij alweer het zelfde bezwaar: het gebrek aan ordening en de onmogelijkheid om aan de titel van de Kring te zien wat de inhoud daarvan is.
Mijn uitgangspunt was de docent Frans, die op zoek was naar wat Internet gerelateerd lesmateriaal. Tot nu toe heeft deze niet veel gevonden, behalve misschien een link naar de Hogeschool Leeuwarden van Erik Kok om dan hier bij de Kringen bij toeval te stuiten op nummer 14 met de titel Frans. En dat is niet het enige vak, want wie het lijstje bestudeert, ziet nog 3 vakken en wel economie 1 en 2, wiskunde en geschiedenis. Ongezien mag verondersteld worden dat deze 4 vakken voor de docenten daarvan interessant kunnen zijn. 

Conclusie 

Voor docenten is Kennisnet gebruikersonvriendelijk. Docenten met een duidelijk surfdoel  moeten eerst allerlei niet relevante informatie langslopen voordat ze eindelijk via een toevallige klik op Bronnenmateriaal een aantal sites bereiken waar ze iets kunnen vinden over hun vak.
Het uitgangspunt is goed. Er zijn knoppen voor leerlingen van de basisschool en het voortgezet onderwijs. Ook docenten en ouders hebben hun eigen knop. Maar daarna kun je verdwalen omdat de redactie van Kennisnet niet voldoende onderkent dat zowel docenten als hun leerlingen van het voortgezet onderwijs meteen op zoek willen gaan naar het vak dat ze ofwel doceren of waarvan ze iets digitaals willen leren. De verwijzing naar vakken zou net als bij Digischool moeten plaatsvinden vanaf het openingsscherm.
Er wordt er verzuimd om docenten in contact te brengen met hun vakverenigingen, waar bij sommige zelfs met collega's gediscussieerd kan worden over de basisvorming en het studiehuis, zoals blijkt uit deze site te vinden op: waar ook mijn vakvereniging n.l. de Vereniging van Leraren in Levende Talen is te vinden. Hert adres is: http://www.platformvvvo.nl/platformvvvo/verenigingen/vvvoleden.html 

Omdat de redactie van Kennisnet een ieder, die iets onderwijskundigs te berde heeft te brengen of een leuke link naar een site weet, aan het woord laat, ontbreekt de belangrijkste taak van de redactie en die is de bezoekers zo snel mogelijk naar hun surfdoel te leiden. Voor onderwijsgevenden is dat hun vak waarvandaan ze Internet kunnen verkennen of gewezen  worden op bruikbare sites. Ok, Kennisnet is in opbouw en er kan nog van alles verbeteren, maar als alles blijft zoals het is, dan zullen de naast Kennisnet opererende andere digitale scholen steeds meer inspelen op de behoeften van docenten en leerlingen. Dat zou zonde zijn van alle investeringen in Kennisnet, de enige digitale school waar de politiek zich mee heeft bemoeid.

Nieuwsbrief, februari 2000

Terug

© John Daniëls