Epsilon, e-learning op het Calandlyceum

Epsilon, gebaseerd op de open source software van Moodle, is bedoeld als een oriënterend project voor online leren op het Calandlyceum te Amsterdam. Ondanks toenemend gebruik zijn er ook docenten die liever werken met de website van de school. Met de elo en met de website kunnen ze vanuit hun vaklokaal onbeperkt naar eigen inzicht voor al hun klassen allerlei interactief lesmateriaal publiceren. Bezoekers van Epsilon op het adres http://www.hetcaland.nl/epsilon/ kunnen in het toegankelijk deel de verschillende vakken bekijken, maar stuiten bij binnenkomst in een vaklokaal op het bekende Moodlesleuteltje waarmee de docenten hun digitaal lokaal openen voor de eigen leerlingen.

Volgens Eric Schneiders, beheerder van Epsilon en tevens docent klassieke talen, CKV en Italiaans, is het aantal inloggende docenten en leerlingen inmiddels 1500. Daaronder bevinden zich belangstellende docenten van andere middelbare scholen. Leerlingen van steeds meer klassen vinden het inmiddels heel normaal om aan een docent te vragen: 'Moeten we het op papier inleveren, of moet het via Epsilon'? De reacties van de leerlingen variëren van 'leuke site, maar waarom zitten er geen spelletjes op' tot 'msn-en is leuker en beter' en 'ik vind Epsilon leuker dan een gewone les of huiswerk'. Maar het meest opvallende is toch wel dat het merendeel van de leerlingen met Epsilon omgaat als iets volstrekt vanzelfsprekends. Eric Schneiders: 'Epsilon wordt gewoon gezien als een onlosmakelijk onderdeel van het onderwijs op het Caland: soms leuk, soms verrassend, maar net zo vaak ook gewoon één van de manieren van de docent om leerlingen iets bij te brengen. Naast de contacten in de klas, het huiswerk en leer- en maak-opdrachten in werkboek en schrift, gaan sommige dingen nu eenmaal via Epsilon. Handig, logisch en vanzelfsprekend. Niet iets revolutionairs'. Eric Schneiders heeft het zijn collega's en hun leerlingen erg makkelijk gemaakt. Zo kunnen docenten zelf voor al hun klassen ruimtes creëren waarin ze alles in worddocumenten kunnen plaatsen. Van inloggen tot het plaatsen en uitvoeren van opdrachten is er begeleiding.

Vakcategorieën
Onder vakcategorieën staan veel koppelingen naar vakken, klassen en projecten. Als je klikt op een vak, dan zie je dat de klassen staan geordend per docent. Achter de naam van de meeste docenten staat bij de klassen dit verzoek van Eric Schneiders: Schrijf hier een korte en interessante paragraaf waarin wordt uitgelegd waar dit vak over gaat. Sommigen hebben daar gehoor aangegeven en geven een korte inleiding op hun vak.
De docenten engels richten zich tot hun leerlingen van 6 vwo in de doeltaal. Study guides, grades and assigments for your reading file. Also information on how to write a formal and informal letter and how to write an essay (with assignments).
De docenten economie gebruiken Epsilon als aanvulling op het leerboek. Leerlingen die krantenartikelen of internetbronnen moeten raadplegen zullen volgens de docenten van dat vak de theoretisch aspecten beter begrijpen.
Een docent biologie wendt zich als een dichter tot zijn leerlingen. Je mag hopen dat zijn spreuk ook geldt voor de leerlingen: ‘Biologie; over alles dat groeit en bloeit en ons altijd weer boeit’!
Bij wiskunde staan verschillende uitspraken, die waarschijnlijk niet allemaal even serieus zijn bedoeld:

• Extra oefeningen bij verschillende hoofdstukken.
• de leerlingen van klas 2T1 hebben hoofdstuk 1 bijna af en gaan achter de computer zichzelf laten zien hoe goed ze zijn.
• Niets is zo zeker als het wiskundig inzicht dat je zelf bevecht.

Bij geschiedenis de simpele mededeling aan de leerlingen van 4VWO: ‘als voorbereiding op het bronnententamen moet je paragraaf 3.2 lezen’. Een andere docent geeft de opdracht om te onderzoeken wat de werking is van propaganda op de verschillende oorlogvoerende landen tijdens de eerste wereldoorlog. Voor de eindexamenklassen havo en vwo, is de informatie uitvoeriger. De leerlingen krijgen een bronnenopdracht waarmee ze kennis kunnen nemen van de Industriële Revolutie en de gevolgen daarvan voor Amsterdam. Daarbij krijgen ze ook nog huis- en dossierwerk over de dekolonisatie en de oorlog in Vietnam.
Bij natuurkunde ook een dichtende docent: 'Dit vak gaat over de natuur, natuurlijk, nee, niet over beestjes en planten, maar over golven, sterren en quanten'. Maar er zijn voor de derde klassen ook computeropdrachten die aansluiten bij de lessen. Zo moeten de leerlingen een grafiek met Excel maken over de knikker in de pvc-buis.
Bij maatschappijleer krijgen de leerlingen veel informatie en tips wat en hoe ze iets moeten doen. Ze vinden in Epsilon bijvoorbeeld het ondersteunend materiaal en de inleverdata voor het onderwerp Massamedia 2005/2006. Ze krijgen daarbij uitleg hoe ze de media- en vaardighedenmap moeten maken. In 5 havo moeten de leerlingen het thema Arbeid uitwerken en de vierde klassen houden zich bezig met het thema Jongeren.
Eén van de docenten aardrijkskunde geeft aan in welke bronnen de leerlingen van 5 havo de antwoorden op de vragen van het onderwerp Mens & Milieu kunnen vinden. Hij voegt daaraan toe: 'In het Forum kunnen jullie elkaar vragen stellen en antwoorden geven, kortom elkaar helpen’. En als de leerlingen hun docent nodig hebben, dan kunnen ze ook buiten lestijd bij hem terecht.
Eric Schneiders gebruikt voor latijn de extra functies van de elo zoals een forum en een chatroom. Epsilon beschikt ook nog over een algemeen discussieforum dat alleen toegankelijk is voor leerlingen van de school, maar deze kunnen wel buitenstaanders uitnodigen om deel te nemen aan de discussies

Zelfstandige vakpagina's
In het linker frame van Epsilon staan een paar vakken waarvan de pagina’s bezoekers brengen naar enkele vaklokalen.  

Bij Duits laten de docenten Kleemans en Nijnens me zonder inloggen binnen met een Wilkommen auf der Website Deutsch des Calandlyceums. Vervolgens de oproep: ‘Klik op je eigen leerjaar, het handigste startpunt voor je kijk- en kliktocht door ruim honderd pagina's Duits&Caland en honderden links wereldwijd. Zij helpen bij het leren, oefenen en ontdekken van Duits’.
Ik klikte op het 2e leerjaar en kon meteen aan de slag met de inleidende uitnodigende tekst: Wedden dat jouw PC Duits spreekt? Nu jij nog. De koppeling verwijst naar de website van Acapela: http://demo.acapela-group.com/. Daar kun je een taal kiezen. Mijn lerares Frans sprak zonder haperen de zinnen na die ik had getypt. Wanneer de leerlingen typefouten maken, dan kunnen ze direct horen wat er mis is. Vervolgens worden de 2e klassers doorgestuurd naar de Digitale School http://www.digischool.nl/du/schueler/. Daar moeten ze woordjes leren en trainen met invul-, sorteer- en meerkeuzeopdrachten. Ze kunnen meteen hun score berekenen en opnieuw beginnen als deze niet goed blijkt te zijn.
Verder kunnen de leerlingen zelf een vaardigheid kiezen: voor leesvaardigheid worden ze verwezen naar jeugdtijdschriften als Juma, Xeo, Girl, Bravo. Ze kunnen ook nog een TalenQuest maken met het onderwerp Essen und Trinken, ontworpen door Paul van den Boorn.
Deze docent heeft ook veel luistermateriaal ontwikkeld met vragen en de mogelijkheid om ze meteen na te kijken. Verder vinden de leerlingen van deze klas nog enkele aansporingen om hun luistervaardigheid zelfstandig te oefenen. Dat kan met Checkeins/neuneinhalb, een soort van Jeugdjournaal van de ARD. Ook is er een aanbeveling om naar de ‘Deutsche Welle’, te luisteren. Leerlingen, die zelf een tv-programma willen uitzoeken kunnen terecht bij de online-versie van Hören und Sehen. Voor de soapliefhebbers is er nog Verbotene Liebe, dat elke dag wordt uitgezonden.
Ook kunnen de leerlingen individueel aan hun spreekvaardigheid werken met behulp van de website van het door vijf Engelse scholen opgerichte LangMedia.
Leerlingen die moeite hebben met de Deutsche Aussprache kunnen terecht bij Deutsch hören und sprechen. Daar krijgen ze de opdracht: Übe deine Aussprache der schwierigsten deutschen Laute für Niederländer. Klicke auf einen Laut, höre die richtige Aussprache und sprich nach.
De leerlingen van de derde klassen moeten twee boeken lezen, te kiezen uit een lijst waarin ze ook kunnen zien of deze boeken in de schoolbibliotheek te leen zijn. De leerlingen van 3 Gym doen een leesproject over het leven als jongere in de tijd van het Derde rijk in Duitsland 1926 – 1945. Ze vinden de daarvoor nodige informatie in het Deutsches Historisches Museum en bij het Goethe Institut. Voor luistervaardigheid vinden de leerlingen weer koppelingen naar een aantal radio- en televisiestations. 

Ook de leerlingen van de klassen 5 en 6 kunnen voor alle vaardigheden les- en oefenmateriaal vinden waarmee ze zelfstandig en individueel aan de slag kunnen. Ze moeten ook uit de digitale versie van hun leerboek Na Klar (Malmberg) opdrachten uitvoeren, die de docent daarna klassikaal overhoort.
Het digitale geschiedenislokaal van het Caland staat vol met internetopdrachten voor alle klassen en over allerlei onderwerpen. Toch is 5 vwo niet tevreden getuige de kritische noot van de leerlingen van deze klas: ‘reader midden-oosten 5v; het Caland is zo gierig dat leerlingen hun eigen lesmateriaal moeten maken en dat vervolgens ook nog moeten leren. Het resultaat van een arme 5V klas’. Door te klikken op de pijl kan hun docent eenvoudig zien of ze toch mopperend en al die opdracht hebben uitgevoerd. Deze leerlingen hebben nog niet door dat ze meer leren van het bestuderen van zelf gevonden lesmateriaal, dan het memoriseren van de lessen uit het leerboek.
De leerlingen van de brugklassen leren hoe ze bronnen moeten onderzoeken en interpreteren. Ze krijgen de opdracht om een bij Texel gevonden wrak van een Oostzeevaarder te onderzoeken. Als een onderwater archeoloog moeten ze zo achter het verhaal van de vondsten komen.
In de rubriek met de koppelingen zijn er over alle belangrijke perioden uit de wereldgeschiedenis documenten te vinden, zoals bij de BBC en bij de Engelse vereniging van geschiedenisleraren. Ook kunnen de leerlingen van het Caland terecht in het geschiedenislokaal van de Digitale school, te vinden op www.digischool.nl/gs. Daar zijn dan ook weer de koppelingen te vinden naar eerder genoemde bronnen voor geschiedenis.
Bij biologie kunnen de leerlingen van het Caland informatie vergaren voor werkstukken, excursies, practica, opdrachten, resultaten en presentaties. Alles is overzichtelijk in rubrieken en klassen gerangschikt. Wie klikt op Weg met biologie! vindt niet wat hij misschien denkt, maar wel de aankondiging dat de leerlingen dit schooljaar op zaterdag mee op excursie kunnen gaan om vogels te bekijken of op zoek te gaan naar slangen en hagedissen.
Voor wiskunde kunnen de leerlingen van alle klassen voor bijna alle onderdelen heel veel les- en oefenmateriaal buiten het leslokaal vinden. De docenten wiskunde van het Caland verwijzen onder het kopje oefenen en uitleg naar hun eigen website, maar ook naar die van collega’s van andere scholen:

De wiskundedocenten van het Caland verwijzen hun leerlingen ook naar de engelstalige website van een wiskundecollega, die interactief lesgeeft in Visual Fractions op http://www.visualfractions.com/index.htm. Wanneer een leerling iets niet begrijpt, klikt hij gewoon op de knop Explain. Als dan de taal geen probleem is, profiteren de docenten wiskunde en engels van deze verwijzing.
 

INSTRUCTIONS
Identify Fractions uses circles to demonstrate the meaning of numerator and denominator.
The following illustration was made from Identify Fractions With Circles:

We will call the circle a unit. This unit is divided into 7 equal parts. If we take only the colored parts, we have taken 2 of the seven equal parts. The top number 2 in the numeralis the numerator. The numerator tells us how many of the parts in the unit are to be taken.  

Op de website ook een melding van de Kangoeroe wedstrijd en de aansporing aan de leerlingen om mee te doen. De Europese Wiskunde Kangoeroe is een wedstrijd die plaatsvindt op scholen in achtentwintig landen tegelijk. De deelnemende landen spreken samen de opgaven af. In totaal deden in 2005 ruim 3,4 miljoen leerlingen mee aan de Kangoeroe. Leerlingen die een hoge score hebben gehaald, mogen in de 2^e ronde meedoen aan de Wiskunde Olympiade.
Ook voor de andere vakken uit de lijst kunnen de leerlingen zelfstandig aan de slag, vaak met interactieve oefeningen en zoekopdrachten. De docenten van deze vakken halen door de samenwerking met hun vakcollega’s op andere scholen enorm veel gevarieerd lesmateriaal binnen.

Website of elo 
Met Epsilon en de website van de school hebben docenten van het Caland alle kans om ict voor hun vak in te zetten. Het is een goed idee van de schoolleiding om de keus voor één van beide digitale transportmiddelen aan de docenten over te laten. Een Moodle omgeving, zoals die van Epsilon kan vaak niet alle data doorgeven die websites wel aankunnen. Misschien is dat wel de reden dat veel pionierende docenten de schoolwebsite voor hun vak verkiezen boven de elo.
Docent duits Jos Kleemanns tekent hierbij aan: ‘ik ben voor zo open mogelijke elo's, maar ik vind Epsilon vanwege de bewerkelijkheid niet zo’n prettig programma. Want aan het einde van het schooljaar moet ik alle opdrachten van de elo afhalen en aan het begin van de nieuwe cursus opnieuw plaatsen. Dat is onder andere de reden dat wij voor het vak Duits liever met onze eigen website werken. Daar komen in principe al onze opdrachten op. Ik gebruik Epsilon op dit moment alleen voor dossiers, die bijgehouden moeten worden. Leerlingen kunnen hun luister- schrijf- en eventuele leesdossiers hier uploaden’.
Zowel in de elo als op de website kun je als buitenstaander niet zien wat nu precies de meerwaarde is van dit internetgebruik vergeleken met de traditionele leermiddelen. Je ziet allerlei koppelingen naar websites met nuttig ogend lesmateriaal. Daarnaast allerlei door de leerlingen uit te voeren opdrachten. Alleen hun docenten kunnen na controle de leeropbrengst vaststellen. Duidelijk is dat kennisoverdracht van leerboek naar leerlingen een andere is dan die van web naar leerling. Dit moet zeker een reden zijn om voor alle vakken in hoog tempo webdidactiek te ontwikkelen. De term en de website zijn er al: http://webdidactiek.kennisnet.nl/ nu de inhoud nog.