Vakondersteunend leren 1
Bronnen voor geschiedenis & aardrijkskunde in MVT-les
Nu documenten uit de hele wereld via het internet
beschikbaar zijn, kunnen deze - in een andere taal dan die van de leerlingen - heel
goed als lesmateriaal bij vakken zoals aardrijkskunde en geschiedenis
dienen. In de digitale vaklokalen aardrijkskunde, geschiedenis en op de
websites van de vakverenigingen KNAG en VGN staan grotendeels internetbronnen
in de moedertaal. Docenten geschiedenis geven geen Franstalige bronnen op omdat niet alle leerlingen Frans in
hun pakket hebben. Als docenten zaakvakken eerst bepalen wat hun leerlingen van
een buitenlands onderwerp moeten weten en vervolgens de talendocenten vragen
met hun leerlingen de daarbij horende internetbronnen te zoeken en te lezen,
dan ontstaat een vorm van vakondersteunend leren.
Talendocenten zullen hun leerlingen niet confronteren met
internetteksten voor aardrijkskunde of geschiedenis in de doeltaal, als daar
geen aanleiding voor is. Zo opereren de schoolvakken gescheiden van elkaar met
elk hun doelstellingen en eindtermen. Dit is een moeilijk te doorbreken vicieuze
cirkel.
Hoe gescheiden de schoolvakken van elkaar opereren, is duidelijk te zien aan de
hand van het volgende voorbeeld: in de twee digitale vaklokalen geschiedenis en
ook bij Histoforum ontbreekt elke verwijzing naar LeMO dat staat voor:
Lebendiges virtuelles Museum Online (http://www.dhm.de/lemo/html/weimar/index.html
). De verwijzing daarnaar met uitleg staat wel in het vaklokaal Duits van
de Digitale school (http://www.duits.de/ ), want dat heeft bij de links een
aparte rubriek voor geschiedenis. Daar staat ook wat de bezoeker er kan vinden:’LeMO
ist ein gemeinsames Projekt des Deutschen Historischen Museums (DHM), und des
Haus der Geschichte der Bundesrepublik Deutschland (HdG)'. Je vindt er de Duitse
geschiedenis van 1871 tot heden, verdeeld in perioden met uiteraard de
Weimarer Republik.
Histoforum
De webmaster van het vaklokaal Duits heeft de koppeling naar LeMO terecht wel
geplaatst, want het museum is rijk voorzien van teksten, afbeeldingen uit alle
besproken perioden en heeft allerlei audio- en videobestanden. Duits kun je er
dus zeker leren. Maar de Vereniging van Geschiedenisdocenten Nederland, noch
het vaklokaal van de Digitale School leggen een link naar deze fantastische
bron voor het geschiedenisonderwijs. Dit zal waarschijnlijk wel te wijten zijn aan
het feit dat er geen Engelse versie beschikbaar is en dat de leerlingen nu
eenmaal niet gemotiveerd zijn kennis te vergaren over een belangrijke periode
uit de Europese geschiedenis in een taal die ze niet of niet voldoende
beheersen.
Ik trof de koppeling naar Histoforum aan in het vaklokaal geschiedenis van de
Digitale school (www.digischool.nl/gs/).
Histoforum is ontwikkeld door geschiedenisdocent Albert van der Kaap. Hij is
leerplanontwikkelaar/projectleider bij slo in Enschede. Daar werkt hij mee aan
het project samenhang in de profielen. Voor de profielen C&M, E&M en de
natuurprofielen onderzoekt hij mede de mogelijkheden van één profielprogramma,
gegeven de huidige niet op elkaar afgestemde programma’s van de diverse vakken.
Histoforum biedt een overzicht van links, geordend naar periode,
land, onderwerp, persoon en alfabet. Daarnaast zijn er speciale rubrieken.
Om te kijken of de website toch koppelt tussen geschiedenis en Duits, ging ik op
zoek naar de Weimar Republiek. Daarvoor kies je eerst Duitsland, als periode de
19e eeuw en daarvan de Weimar Republiek. Ik tref vijf websites met
Weimar in de titel. Drie daarvan zijn Engelstalig. Dat betekent niet dat ze niet
deugen, zoals de website
http://www.historylearningsite.co.uk/hyperinf.htm met een artikel over de
hyperinflatie en de werkloosheid die vanaf september 1928 van 650.000 opliep
naar 6.100.000 in januari 1933. De inhoud van deze website is dus zeker
vakondersteunend interessant voor de lessen economie en Engels.
Histoforum levert ook een Tijdbalk 1918-1933, een geheel Duitstalig
overzicht van gebeurtenissen, verdeeld in de verschillende perioden tussen 1918
en 1933. Dit document hoort zeker thuis in vakondersteunend leren Duits en
geschiedenis.
Verder lijkt me geschikt Wahlen in der Weimarer Republik. Je vindt er in
het Duits alle verkiezingsuitslagen tussen 1919 en 1933. Het is interessant om
te zien hoe snel de NSDAP een overgrote meerderheid verwerft in het parlement,
maar ook in het bestuur van de verschillende Länder.
Dat is natuurlijk een magere oogst als je bedenkt hoe belangrijk deze periode is
voor de ontwikkelingen in de wereld. Ik heb daarom Albert van der Kaap van
Histoforum om commentaar gevraagd over mijn idee om leerlingen teksten uit
belangrijke historische perioden met hulp van een talendocent te laten
bestuderen. In zijn antwoord meldt hij dat het heel goed mogelijk is om
geschiedenis te onderwijzen in samenhang met één of meer moderne vreemde talen.
Er bestaat hier en daar al samenwerking, meestal in de vorm van projecten. Hij
schrijft: ‘het lesmateriaal Sparta en Athene (http://histoforum.digischool.nl/athene/ )
bestemd voor de brugklas, bestaat voor een deel uit Engelstalige bronnen. Omdat
dit bronnenmateriaal afkomstig is van een Engelstalige site bestemd voor het
basisonderwijs, denk ik dat het geschikt is/zou kunnen zijn voor onze
brugklassen havo/vwo. Om dat te testen zou het gebruikt moeten worden tijdens
een project geschiedenis-Engels, maar voor zover ik weet is dat nog niet
gebeurd. Een andere opdracht waarvan het bronnenmateriaal Engelstalig is, is een
praktische opdracht over de Koude Oorlog
Engels en Frans
(http://www.digischool.nl/gs/community/histoforum/koudeoorlog/).
In diverse webquests op Histoforum (http://www.digischool.nl/gs/community/histoforum/lesmateriaal.htm)
wordt verwezen naar Engelstalige bronnen. Van bijvoorbeeld de webquest over
Egypte (http://www.digischool.nl/gs/community/nijl/), de
Olympische Spelen in de Oudheid (http://www.digischool.nl/gs/community/histoforum/os/os.htm)
en Democratie in het oude Athene (http://www.digischool.nl/gs/community/democratie/)
weet ik dat dit materiaal geregeld wordt gebruikt. Ik weet niet of hierbij ook
de Engelstalige bronnen worden geraadpleegd. Mogelijk is bijvoorbeeld ook een
serie op video opgenomen colleges van Eugen Weber: (http://www.learner.org/resources/series58.html?pop=yes&vodid=339834&pid=843
) die in de bovenbouw van het vwo bruikbaar zijn. Ook Franstalige filmpjes over
bijvoorbeeld Vercingetorix (uit een serie voor de onderbouw) lijken geschikt als
lesmateriaal. Deze op zich aardig gemaakte serie, met mooi gesproken Frans,
maakt evenwel ook een probleem duidelijk: eigenlijk sluit geen enkel filmpje
goed aan bij onderwerpen die bij geschiedenis worden behandeld. Een gemiste
kans. Er zijn waarschijnlijk meer van deze programma's, die in streaming
video op internet te vinden zijn. Voor het ontwikkelen van
goede samenwerkingsprojecten is echter veel tijd en geld nodig’.
Die Weisse Rose
Lesmateriaal dat in toenemende mate gebruikt wordt is Die Weisse Rose.
Het bronnenmateriaal in dit lespakket over de gelijknamige verzetsgroep is
Duitstalig. Een collega van Albert van der Kaap van de slo heeft dit materiaal
succesvol gebruikt in 4/5 vwo. Op dit moment onderzoekt hij samen met die
collega op welke wijze het bronnenmateriaal moet worden aangepast/geannoteerd om
het ook in 4 havo te kunnen gebruiken’.
Van der Kaap noemt Die Weise Rose 'een door hem ontworpen
queeste die Duitstalige bronnen bevat en om die reden zeer geschikt is om
uitgevoerd te worden in combinatie met het vak Duits'. Opdrachten en bronnen
zijn te vinden op
http://www.digischool.nl/gs/community/histoforum/weisserose/.
Dat het lesmateriaal afkomstig is uit het vaklokaal geschiedenis, blijkt uit de
door Albert van der Kaap geformuleerde doelstellingen die niet tot het vakgebied
van docenten Duits behoren.
Doelstellingen
1. Leerlingen ontdekken, aan de hand van een voorbeeld,
waarom mensen aanvankelijk enthousiast op het Nazi-regime reageren.
2. Zij leren begrijpen waarom de Scholls anders over Hitler gaan denken en
in het verzet terecht komen.
3. Leerlingen kunnen discussiëren over deelname aan het verzet.
4. De leerlingen leren de volgende benaderingswijzen (of structuurbegrippen)
hanteren:
Opdrachten
De bronnen bij de eerste drie opdrachten zijn fragmenten uit het boek Die
Weisse Rose van Inge Scholl. De bronnen zijn in het Duits, de vragen en
opdrachten in het Nederlands, zoals te zien in opdracht 3: Deze opdrachten
hebben betrekking op de periode waarin Hans en Sophie betrokken raakten bij het
verzet tegen Hitler. Gebruik voor het maken van deze opdrachten de bronnen 13
t/m 23, het laatste pamflet van 'Die Weisse Rose' en fragmenten uit het boek van
Inge Scholl.
De opdrachten 4 en 5 zijn geschiedenisopdrachten. De auteur heeft de
Duitstalige bronnen vertaald in het Nederlands, maar verwijst voor meer
informatie over de verkiezingen in Duitsland ten tijde van de republiek van
Weimar ook naar Duitstalige bronnen, zoals naar
www.gonschior.de/weimar/Deutschland/index.htm.
Maar als de leerlingen voor het uitvoeren van opdracht 4 deze Duitstalige
bronnen niet nodig hebben, dan zullen ze deze natuurlijk ook niet raadplegen.
Vandaar dat je zo’n onderwerp van het geschiedenislokaal beter kunt overhevelen
naar dat van Duits. Dan kunnen de leerlingen niet meer om die taal heen.
In opdracht 5 moeten de leerlingen een verslag schrijven. Dit fungeert als
evaluatie van de uitgevoerde opdrachten voor het vaklokaal geschiedenis en niet
voor Duits, want, hoewel ze voor deze opdrachten ook weer de Duitstalige bronnen
van Inge Scholl moeten raadplegen, schrijven de leerlingen hun verslag in de
moedertaal. Docenten Duits die de Nederlandstalige opdrachten ook nog
doeltaal-voertaal zouden meenemen, doen in wezen wat ze meestal al doen met
teksten uit de leergang.
In het ontworpen lesmateriaal van Albert van der Kaap voorziet het boek Die
Weisse Rose in de eerste plaats het vaklokaal geschiedenis van Duitstalig
bronnenmateriaal. Hoewel de leerlingen de opdrachten over het boek uitvoeren in
het Nederlands, oefenen ze toch leesvaardigheid Duits. In dit concept hoeven
docenten Duits daar niets voor te doen. Zij zullen de handreiking van hun
collega’s geschiedenis in dank aanvaarden, als ze bedenken dat het lezen van een
roman de leerlingen meer motiveert dan al die hapsnap teksten uit een
examenbundel.
Samenwerking
Docenten aardrijkskunde en geschiedenis vinden in hun examenprogramma’s elk jaar
onderwerpen die betrekking hebben op het buitenland. Zij melden zich met het
programma en de opdrachten bij de docent van de betreffende taal. Deze gaat met
zijn leerlingen op zoek naar de internetbronnen waar in de doeltaal de verlangde
informatie is te vinden. Ze gaan die bestuderen waarna de leerlingen terugkeren
naar de opdracht gevende docent om zich in de moedertaal te laten overhoren.
Daarmee ondersteunen talendocenten hun collega’s van het betreffende zaakvak. Ze
moeten er dan wel voor zorgen dat hun leerlingen na drie jaar onderwijs de
opgegeven documenten kunnen lezen en begrijpen. Als de minister van OC&W die
mening deelt, dan zou hij gewoon weer net als vroeger Frans en Duits op havo/vwo
vanaf de eerste tot en met de derde klas verplicht moeten stellen.
wordt vervolgd
omhoog