Spreken en luisteren met Skype en het Voicemailboard
De Europese Commissie voelt zich verantwoordelijk voor de communicatie tussen haar 450 miljoen burgers en wil dat deze de vaardigheden verwerven om elkaar te verstaan en zich verstaanbaar te maken. Om uitvoering te geven aan deze gedachte heeft de Europese Commissie in 2004 de nationale regeringen benaderd om initiatieven te nemen voor het verbeteren van de spreekvaardigheid in andere talen dan de moedertaal van hun burgers. In Nederland heeft OC&W het Nationaal Bureau (NaB) moderne vreemde talen opgedragen om de Europese wens uit te werken in een actieplan. Dit expertisecentrum heeft daarvoor de Werkplaats Talen (www.werkplaatstalen.nl) opgericht. Deze organisatie werkte het actieplan uit in 14 thema’s. Bij de uitvoering daarvan heeft de Werkplaats Talen de Vereniging van Leraren in Levende Talen verzocht om projecten in te leveren. Eén van de door Levende Talen ingediende projecten waaraan door de Werkplaats Talen subsidie werd verleend, was het Skype-project
Skype
www.skype.nl is een internetbedrijf dat zijn klanten gratis
telefoondiensten aanbiedt via Voice over Internet Protocol (VoIP). Je hebt
alleen een computer met geluidskaart en een koptelefoon nodig om verbinding te
maken met andere Skype-gebruikers. Er kunnen maximaal vier personen een
teleconferentie houden onder leiding van een voorzitter. Dit biedt natuurlijk
perspectieven voor het moderne vreemde talenonderwijs. Levende Talen opteerde in
het projectplan voor groepjes van vier tweede taalleerders Frans uit
verschillende Europese landen onder leiding van een moedertaalspreker Frans van
dezelfde leeftijd. De gedachte hierachter was dat leerlingen makkelijker hun
schroom om te spreken overwinnen als ze merken dat anderen ook fouten maken,
terwijl de moedertaalspreker in het groepje een voorbeeldfunctie kan hebben.
Het toepassen van VoIP in de synchrone communicatie in één van de schooltalen
was bij de projectaanvraag begin 2005 volkomen nieuw. Desondanks meldden zich al
vrij snel twee docenten Frans, Hans van Welsem van het Augustinuscollege in
Groningen en Elise Bouman van het Stedelijk Gymnasium in Leiden om met hun
leerlingen te gaan ‘skypen’. Beide docenten hadden al ervaring met
internationale contacten en zouden de hun bekende collega’s Frans voorstellen om
mee te doen aan dit project.
Skypende leerlingen op het Stedelijk gymnasium in Leiden
Het voicemailboard
Wanneer Nederlandse en buitenlandse leerlingen met hun verschillende
onderwijsniveaus en cultuur met elkaar synchroon moeten gaan communiceren in de
doeltaal, stuit je op problemen. Zo bleek uit de contacten met de partnerscholen
dat de docenten vaak niet goed op de hoogte waren van de werkwijze van VoIP en
hadden de gebruikte computers soms allerlei technische gebreken. Je kunt Skype
alleen installeren op computers met een Microsoft besturingssysteem Windows 2000
of hoger. Veel computers op buitenlandse scholen draaien nog op Windows 98 en
die scholen vallen dan af. De twee Nederlandse docenten hebben hun collega’s
zoveel mogelijk hulp geboden bij het downloaden en installeren van Skype, maar
als al een docent van een partnerschool technisch in staat is om met leerlingen
deel te nemen aan teleconferenties met Skype, dan doemt het volgende probleem
op: hoe krijgen de aan het project deelnemende docenten op hetzelfde tijdstip
vier leerlingen achter de computer voor het oefenen van mondelinge
taalvaardigheid met leeftijdgenoten in andere landen van Europa? Dat kan niet
tijdens de lessen Frans, dus moet het in huiswerktijd. Leerlingen zouden dan
bijvoorbeeld per e- of voicemail zelf afspraken moeten maken voor een
Skype-gesprek.
Met hulp van enkele leden van het Platform ict van het NaB mvt gingen de twee
docenten daarom op zoek naar een asynchrone tussenvorm voor het leggen van
contacten. Een geschikt programma daarvoor bleek het door Web in de Klas
(www.webindeklas.nl) ontwikkelde voicemailboard. Daarop kunnen de leerlingen in
de doeltaal berichten plaatsen en bijvoorbeeld een datum afspreken voor een
Skype-gesprek. De docenten lieten de leerlingen uit het vierde leerjaar beginnen
met een eenvoudige voorstelronde op het door het Augustinuscollege in Groningen
aangeschafte voicemailboard. De leerlingen van enkele partnerscholen
beluisterden de opgenomen berichten en konden kiezen op welke ze wilden
reageren. Zoals bij het bekende bulletin board zijn de namen van de leerlingen,
de datum, tijd en duur van de opname in een thread te zien.
Op http://www.webindeklas.nl/mp3mail/bb/forum.php?board=5 staan de eerste asynchrone proefgesprekken in het Frans. De twee docenten hebben ten behoeve van de buitenlandse docenten Frans en hun leerlingen de interface in het Frans vertaald
 |
| Rechercher | Nouveaux messages | S'inscrire | Préférences | Conditions d'utilisation | Tous les forums |
|
De docenten hoopten met de opnames op het
voicemailboard van de pionierende leerlingen, ook groepjes leerlingen van andere
docenten Frans in Europa zover te krijgen om hun leerlingen aan het project te
laten meedoen. Via het Europees Platform, de talendocentenlijst, Levende Talen,
Workshops, artikelen in Levende Talen Magazine, Etwinning, Mixxer, en andere
contactleggende media, zochten ze naar partners. Dit leverde tot nu toe wel veel
belangstelling, maar geen blijvende partners op. Daardoor eindigde het
Skype-experiment met een aantal twee aan twee gesprekken met geïnteresseerde
buitenlandse docenten en enkele leerlingen, maar dit waren niet de beoogde
teleconferenties van vier leerlingen uit verschillende Europese landen.
Desondanks gingen de twee docenten Frans gewoon door met hun leerlingen van wie
enkelen ook Skype gesprekken voerden.
De op het voicemailboard geplaatste boodschappen worden automatisch opgenomen en
op de server van Webindeklas bewaard. Dat is ook nodig voor de evaluatie en de
correctie van de gemaakte fouten. Voor het opnemen
van de synchrone Skype conferenties bestaat veel meestal gratis te downloaden
als recorder dienende opnamesoftware. Onderdeel van het project was dan ook het
testen van de meest geschikte recorder.
Van alle recorders bleek Pamela for Skype (http://www.pamela-systems.com/)
de beste. Deze recorder heeft geen echo zoals veel andere en begint automatisch
de opname van de gesprekken en slaat ze in mp3 op in een map op de daarvoor
aangewezen computer. Daarna zijn de gesprekken eenvoudig weer op te roepen en te
beluisteren.
Didactische aanpak
Natuurlijk hebben de leerlingen taalmateriaal nodig om
berichten op het voicemailboard te plaatsen en Skype-gesprekken te voeren. Voor
het voicemailboard moeten de leerlingen zich kunnen voorstellen en de dagen van
de week, de maanden en getallen vlot kunnen uiten. Daarbij moeten ze ook met de
klok overweg kunnen. Dit hoort tot de in de meeste leergangen opgenomen leerstof
en kan daarom klassikaal worden geoefend. Daarna kan een pioniersgroepje
beginnen met het plaatsen van de getrainde boodschappen op het voicemailboard.
Als er reacties komen van de leerlingen van de buitenlandse partnerscholen, dan
kunnen dezelfde leerlingen de afspraken maken voor het eigenlijke Skype-gesprek.
Ook daar is taalmateriaal voor nodig dat klassikaal is geoefend, zodat alle
leerlingen er iets aan hebben. De onderwerpen hangen af van het niveau van de
leerlingen. Bij Engels zullen ze meer aankunnen dan bij Frans of Duits.
De synchrone en asynchrone teleconferenties vinden plaats buiten de lesuren.
Daarom is de opslag van de gevoerde gesprekken van zo’n groot belang. Er moet
controle zijn en een beoordeling. Op de beide proefscholen blijken leerlingen
nogal angstig te zijn om zich in de vreemde taal te uiten tegenover onbekende
leeftijdgenoten. Daarom is het aan te bevelen de leerlingen de mogelijkheid te
bieden zich wel of niet voor de gesprekken aan te bieden.
Buiten de leergangen is het benodigde taalmateriaal voor de asynchrone en
synchrone gesprekken ook te vinden op internet. De docenten van alle
partnerscholen kunnen daar gratis gebruik van maken. Voordeel ervan is dat het
materiaal Engels-Frans, Frans-Engels of Frans-Frans is geordend. In
gemeenschappelijk overleg tussen de aan het project deelnemende docenten zou dan
een keuze gemaakt moeten worden uit de lesstof die in grote diverse hoeveelheid
en meestal interactief te vinden is op de website Word Surfing
(http://www.wordsurfing.org/4.html)
French Beginners (B) Intermediate (I) Advanced (A)
Vooral in het archief van de BBC is heel
goed bruikbaar interactief lesmateriaal te vinden. Ook al bereiden leerlingen
geen Skype-gesprekken voor, dan kunnen ze desondanks op Word Surfing heel wat
kennis opdoen.
Faciliteiten
Het schoolmanagement moet niet alleen bereid zijn de (geringe) kosten van
het Voicemailboard te betalen, maar ook steun verlenen aan docenten, die bezig
zijn met de didactische vernieuwing van hun vak. Daarmee kan de school zich ook
onderscheiden van andere scholen in de buurt. Faciliteiten in de vorm van een
verminderd aantal te geven lesuren zal docenten ertoe brengen zich in te zettten
voor de deze nieuwe vorm van taalonderwijs.
Bovendien slaagt deze werkwijze alleen als deze breed wordt gedragen door de
betreffende vaksectie. Een als eenling opererende docent wordt vaak niet serieus
genomen.
Voor de installatie van Skype, het voicemailboard en Pamela for Skype is een
systeembeheerder of een ict-coördinator nodig voor het geval de leerlingen de
Skype gesprekken op school voeren en niet elders. Ook deze functionaris moet het
nut van deze werkwijze inzien, anders werkt de apparatuur niet naar behoren.
Pionierende taaldocenten – en die zijn er – beschikken vaak over een computer,
internetaansluiting en een beamer in hun vaklokaal. Zij kunnen ter voorbereiding
klassikaal het voor de gesprekken benodigde taalmateriaal laten horen en zien.
Er is zoals blijkt uit Word Surfing op internet voldoende gesprekstof te vinden.
Daardoor kunnen deze docenten een driedeling maken in hun lessen: klassikale
voorbereiding, individuele, zelfstandig uitgevoerde asynchrone en synchrone
gesprekken en klassikale evaluatie van de gesprekken daarna, als de betreffende
leerlingen daar geen bezwaar tegen hebben.
Conclusie
De ontwikkelingen gaan zeer snel in de computer-, telefonie- en
internettechnologie. Het zal dan ook niet lang meer duren of het bedrijfsleven
vindt het heel normaal dat al het personeel in staat is om via VoIP of mobiele
telefonie met beeld en geluid internationaal te communiceren en te
tele-confereren. De vraag naar spreekvaardigheid in de moderne vreemde talen zal
dan ook zeker toenemen. Scholen zullen daar op moeten inspelen door leerlingen
met nieuwe technologie vertrouwd te maken en door ze te leren om synchroon en
asynchroon mondeling te communiceren met tweede taallerende leeftijdgenoten in
het buitenland. Dit is ook wat met dit project is beoogd, maar het einddoel van
de synchrone teleconferenties is niet ge realiseerd omdat de twee Nederlandse
docenten daarvoor geen geschikte partners konden vinden en de techniek het te
vaak liet afweten. Dit alles hoeft niet te betekenen dat in de toekomst
teleconferenties op scholen moeilijk te realiseren blijven. Het is in ieder
geval hoopvol dat veel leerlingen al veel langer vertrouwd zijn met allerlei
communicatietechnieken zoals mailen, chatten, videogesprekken, virtuele werelden
zoals Hyves en Habbo Hotel enzovoort. In dit rijtje hoort natuurlijk ook het
veelgebruikte MSN Messenger, waarmee jongeren nu ook, net als met Skype,
videogesprekken voeren.
Leerlingen maken echter een duidelijk onderscheid tussen werken voor school en
voor zich zelf. Ze leggen en onderhouden thuis op de computer hun contacten in
de moedertaal. Het zal docenten moderne vreemde talen moeite kosten om ze zover
te krijgen dat hun leerlingen de daarbij opgedane kennis inzetten voor de
schoolse communicatietaken in een andere taal dan hun moedertaal. Opbouwen van
een relatie doe je nu eenmaal voor jezelf en niet voor school.
Zoals alleen pionierende docenten de onderwijsvernieuwing op gang kunnen
krijgen, zo zullen er ook pionierende leerlingen bereid gevonden moeten worden
om deze docenten daarbij behulpzaam te zijn. In het Skype-project waren die er
zeker bij, maar de voorbereidingen voor elke activiteit duurden te lang om
docenten en leerlingen daarvoor gemotiveerd te houden. Dit is dan één van de
conclusies die deze docenten ertoe hebben gebracht om na ruim twee jaar het
Skype-project af te sluiten met een uitgebreid verslag aan de Werkplaats Talen
en Levende Talen.
omhoog
©
