Materiaalbanken zijn nog niet gebruiksvriendelijk voor docenten en leerlingen
Internetonderwijs 4
Al het ontwikkelde, uitgeprobeerde digitale lesmateriaal zou in een echt goede op vak en klas doorzoekbare database moeten staan. De Didactobank en Davindi van Kennisnet voldoen niet aan de zoekeisen van docenten en leerlingen. Is dat wel het geval met de Programma-matrix van het Algemeen Pedagogisch Studiecentrum (APS)? Deze database belandde uiteindelijk bij Kennisnet als derde materiaalbank en heet nu Samen Zoeken, titel die suggereert dat de leerlingen het niet alleen afkunnen en hulp nodig hebben van hun docenten. Maar ook zij zullen moeite hebben er hun weg in te vinden. Een goede database voor het onderwijs dient een zoekfunctie te hebben op sector, afdeling, klas en vak. Dat is bij Samen Zoeken niet het geval, zoals blijkt uit onderzoek bij enkele vakken.
Zoeken naar
Napoleon
De tekst op het openingsscherm luidt: ‘Samen Zoeken (
http://www.samenzoeken.nl/ ) is
een educatieve zoekmachine voor docenten en leerlingen. U bent nu op het
startpunt van de site, vul hier het trefwoord in waarover u meer wilt weten!’
Een docent geschiedenis zoekt samen met zijn leerlingen bijvoorbeeld naar
lesmateriaal over Napoleon en vult die naam als trefwoord in. Hij boekt 115
resultaten. De eerste hit is de combinatie kapsels en Napoleon en is de
beschrijving van een kapperswedstrijd met kapsels uit de tijd van Napoleon van
13 december 1961 en bestaat uit een foto uit het Nationaal Archief, afdeling
Beeldbank.
De volgende vondst betreft Napoleon als genodigde bij een tewaterlating op de 150-jarig Verolmewerf. Dit is ook weer een foto uit het Nationaal Archief die gevonden kan worden op de trefwoorden: ’Tewaterlatingen, Napoleon, Verolme’. Hoe aardig de foto’s en hoe leerzaam die onderwerpen ook zijn, docenten en leerlingen moeten wat sneller en rechtstreekser naar het gewenste onderwerp worden geloodst. Dat kan misschien met de mogelijkheid om de zoekopdracht te verfijnen.
Verfijnen met ‘keizer’
Voeg je bijvoorbeeld als verfijning het woord ‘keizer’ toe, dan scoor je 23
resultaten van zeer verschillende aard. Maar wat te denken van deze vondst:
‘Vroeger & zo: Deze aflevering gaat over Napoleon, modeltreinen en carnaval’.
Dan volgt de tekst gelardeerd met html-codes. Wie toch nieuwsgierig is naar deze
vreemde combinatie, komt na de klik op de titel terecht bij Teleblik. Je moet
daar dan eerst een account aanvragen alvorens te weten te komen wat deze
trefwoorden met elkaar te maken hebben. Maar een leerzame les over Napoleon zit
er waarschijnlijk niet in.
Je kunt je zoekopdracht steeds verder verfijnen om dieper in de database te
komen. Dit leidt niet altijd tot een resultaat. Verfijn je ‘Napoleon’ en
‘keizer’ met ‘veldslagen’ dan is het resultaat: 0. En ook met de verfijning
‘oorlogen’ kom je niet verder. Dan maar de verfijning ‘Waterloo’. Dat levert 8
bronnen op met o.a. de eerder vermelde zeer corrupte tekst van Vroeger & Zo met
onderwerpen die op het oog niets met elkaar te maken hebben. De overige bronnen
stellen ook al niet veel voor, zoals die van een foto uit 1965, die alleen
oudere docenten iets zegt: ’Massa-voorstelling "Tuin van Europa" van Carel
Briels in het Goffertstadion te Nijmegen, t.g.v. 150 jaar bestaan van het
Koninkrijk der Nederlanden met Keizer Napoleon die bij Waterloo werd verslagen’.
Samen Zoeken en Werken
De database verwijst de bezoeker op zijn zoektocht regelmatig naar de
Schooltelevisie. Op het eerste gezicht lijkt dat een goed idee, want deze
instelling heeft lesmateriaal over Napoleon, verfijnd met keizer. Maar wanneer
deze voor de geschiedenis van Europa belangrijke persoon in het examenprogramma
vwo voorkomt, dan belandt de zoekende leerling geheel ten onrechte voor dit
onderwerp bij de beeldbank van de Schooltelevisie.
Daar bevindt zich een videoclip van ruim 2
minuten die de opmars van het leger van de keizer in beeld brengt met de
afgedrukte tekst van de clip. De makers van Samen Zoeken kunnen blijkbaar niet
Samen Werken met die van de Schooltelevisie. Ze zijn het niet eens over het
niveau van de clip: de Schooltelevisie geeft aan dat dit onderwerp geschikt is
voor de klassen 4-6 van het voortgezet onderwijs, maar Samen Zoeken vindt dat
het korte audio bestandje bestemd is voor het primair onderwijs. Dat lijkt me
ook juist, gezien het niveau van de 2 minuten durende filmbeelden van het leger
van Napoleon zonder veel leerrendement.
De leerlingen kunnen hun zoekopdracht naar een onderwerp alleen verfijnen als ze
al voldoende weten van het onderwerp. Want dan alleen kunnen ze verfijnen totdat
ze bij de gewenste informatie zijn aangeland.
Wanneer ze eenmaal een bron hebben gevonden, dan kunnen ze door te klikken op de
i informatie over die bron opvragen. Zo kunnen ze te weten komen voor
welk onderwijstype (po of vo) de bron geschikt is, wat voor soort bestand het
is, bijvoorbeeld: een website, audio/video-bestand, of een document, wat voor
soort leermateriaal het is, bijvoorbeeld een informatiebron, in welke taal de
bron is geschreven en tenslotte het url van de bron. Dat is weliswaar nuttige
informatie, maar die krijg je pas als je een bron hebt geselecteerd.
Filteren
De database bezit ook een filterfunctie. Daarmee kun je met een vinkje de
vindplaats oproepen, de aard van het lesmateriaal en te weten komen of er kosten
en rechten aan zijn verbonden. De 23 bronnen van ‘Napoleon’, verfijnd met
‘keizer’, leveren bij filteren de volgende gegevens op:
Het Nationaal Archief met de beeldbank is natuurlijk een prima met filteren te vinden database voor leerlingen die op zoek zijn naar afbeeldingen bij een werkstuk. Helaas, hebben ze aan de vier genoemde foto’s niets omdat die alleen maar iets met de naam Napoleon te maken hebben en niets met de man en zijn rol in de geschiedenis.
Audio in de doeltaal
De filterfunctie zou handig voor docenten kunnen zijn die bijvoorbeeld op zoek
zijn naar audio bestanden in de doeltaal. Maar die zoektocht is vergeefs, hoewel
er bij het Bestandsformaat onder 3 maar liefst 10 de aandacht trekkende audio
bestanden staan die betrekking hebben op Napoleon als keizer. Gefilterd blijken
deze allemaal Nederlandstalig te zijn en afkomstig uit Teleblik met de indicatie
‘primair onderwijs’. Nauwkeurigheid ontbreekt ook, want je vindt er enkele
Willem Wever afleveringen, zoals die over eb en vloed, hardlopen, vuurvreten,
braille, kunstijs en een prijsuitreiking. Teleblik blijkt trouwens een goede
leverancier te zijn voor deze database van Kennisnet, want ingevuld als zoekterm
biedt dit woord 22441 resultaten. Deze kom je ook tegen als je niets vermoedend
op zoek bent naar een onderwerp dat gerelateerd is aan het voortgezet onderwijs.
Teleblik is ook verantwoordelijk voor het feit dat je bij de zoekterm ‘audio’
maar liefst 23863 resultaten boekt, waar je dus voor luistervaardigheid Frans
niets aan hebt.
De opbrengst van de zoekopdrachten met verfijnen en filteren erbij valt dus
tegen. Bovendien hebben de meeste bronnen over Napoleon de toevoeging po
(primair onderwijs), maar als ik dan begin met de zoekopdracht ‘voortgezet
onderwijs’, dan krijg ik ruim 7000 bronnen, verfijn ik met ‘geschiedenis’, dan
blijven er 211 over, maar als ik nog verder verfijn met ‘Napoleon’, dan is het
resultaat: 0. Zelfs de verfijning met Hitler levert geen resultaat op. Dat maakt
deze materiaalbank onbruikbaar, want het uitgangspunt deugt niet. Docenten en
leerlingen gaan op zoek naar bronnen voor de betreffende afdeling en klas. Daar
is een onderwerp aan de orde of een tijdperk. Dan moet je zoals bij het reeds
eerder besproken Histoforum ook volgens deze wensen kunnen zoeken en vooral
vinden. Dat kunnen informatiebronnen zijn die een leerboekvervangende functie
hebben, maar ook opdrachten daarbij. Samen Zoeken werkt vanwege de mogelijkheid
je zoekopdracht te verfijnen en te filteren naar herkomst, al wat beter dan de
Didactobank en Davindi, maar de opbrengst is te mager om er tijd in te
investeren.
Google werkt sneller
Bij Google vind je over Napoleon bij de eerste 10 van de 683.000 pagina’s in het
Nederlands al twee uitstekende bronnen:
Frans als voornaam
Omdat je een zoekmachine niet op een opdracht moet beoordelen, is een tweede
zoekpoging nodig. Dat kan bijvoorbeeld met als gegeven een docent Frans die iets
heeft gehoord over het gebruik van podcasts om zijn leerlingen zelfstandig en
individueel luister- en spreekvaardigheid te laten oefenen. Het invullen van
‘podcast’ als zoekterm levert 60 resultaten, maar verfijnd met ‘Frans’ geen
enkel.
Maar die taal schijnt wel voor te komen in de database, want het als zoekterm
ingevulde woord ‘Frans’ levert maar liefst 4972 bestanden op. Maar, helaas, de
eerste en de tweede zijn de voornamen van respectievelijk Frans Hals en Frans
Koster en iets verder komt een andere Frans te voorschijn, waarvan als
trefwoorden worden opgegeven: persconferenties, Dr. Frans Hemerijckx. Vreemd dat
deze meneer van wie de database alleen een foto van 14 oktober 1964 op Schiphol
toont als Frans tevoorschijn komt, als je een taal bedoelt. Een vierde Frans
betreft van Hasselt, die op de trefwoorden journalisten, persconferenties, Frans
van Hasselt is te vinden. Ook van hem is alleen een foto opgenomen met de tekst:
‘uitgewezen journalist Frans van Hasselt, terug uit Griekenland, tijdens
persconferentie op 9 mei 1967’. Dit is een interessant gegeven bij de studie
over de kolonels die op 21 april 1967 een staatsgreep pleegden in Griekenland.
Maar dan ben je weer bij geschiedenis en daar kun je hem niet vinden.
Gewoon volhouden
Het als zoekterm ingevulde woord ‘podcasts’ brengt de bezoeker bij
Nederlandstalige handleidingen en informatie hoe je deze audio-bestanden kunt
maken. Het woord Frans, als taal bedoeld, levert voornamen van bekende personen.
Met de zoekterm ‘luistervaardigheid’, verfijnd met ‘Frans’ lukt het wel. Dat
levert 184 bronnen op. Daar zitten zeer goede bij, zoals de ruim 20 bronnen van
het bij docenten Frans bekende ‘Bonjour de France’ (
www.bonjourdefrance.com ). Dit
programma biedt korte tekstjes die zijn te beluisteren met Real Player en die
zijn aangevuld met het transcript van de beluisterde tekst. Er is uitleg van
moeilijk geachte woorden en grammatica. Een interactieve test achteraf
beoordeelt meteen de prestatie van de leerling.
Docenten Frans die tot zover zijn gekomen en de tijd niet willen nemen om alle
184 bronnen voor luistervaardigheid op bruikbaarheid te beoordelen, denken
misschien beter te kunnen beginnen met het filteren van deze bronnen. Bij
Napoleon kon je al 10 audio bestanden met een vinkje opvragen. Dat zouden er bij
luistervaardigheid Frans dus het gevonden aantal 184 moeten zijn. Helaas, het
zijn er maar twee, namelijk een kort te beluisteren kerstverhaal met vragen en
een interview met een heksendokter, ook met vragen. Beide fragmenten zijn
afkomstig van de Waalse community en te vinden in de leermiddelendatabase van
Digischool waar volgens het filter 61 bronnen vandaan komen. De meer dan 20
gevonden digitale, interactieve luisteroefeningen van Bonjour de France zijn
onvindbaar
(wordt vervolgd).
©
