Lessen zonder schoolboek

In het Brabants Dagblad van 16 maart 2011 verscheen onder deze titel een uitvoerig artikel over de succesvolle invoering van computergestuurd onderwijs Duits in de bovenbouw havo/vwo van het Mondriaan College in Oss. En het Mondriaan is niet zomaar een school: men is er bijzonder actief en niet bang om van het dagelijkse ritme af te wijken. Niet toevallig is één van de collega’s onlangs ‘lerares van het jaar’ geworden. Hoog tijd dus voor een bezoek en een gesprek met docenten en leerlingen daar.

Om met de laatste te beginnen: die zijn enthousiast, ook na langere tijd – het project loopt al sinds 2009. De klas is een atheneum 4 die na een korte smartboardondersteunde inleiding door docent Jos Gulpen fanatiek en met plezier aan de slag is. En wel met heel handzame netbooks van de school. Die het overigens altijd doen en – anders dan je wel eens hoort – ook niet gesaboteerd worden door de gebruik(st)ers. Overigens blijft het werken aan de verschillende klussen niet beperkt tot school. Ook thuis kunnen de leerlingen vanzelfsprekend inloggen op de Mondriaan-ELO. Aanjaagster van de ommezwaai die in Oss gemaakt is, is Ankie Cuijpers, al dik 31 jaar docente Duits waarvan acht jaar aan het Mondriaan verbonden. Haar collega Jos Gulpen is een stuk jonger maar een prima sectiegenoot waarmee de samenwerking probleemloos verloopt. Heel belangrijk, want er wordt nogal wat van de collega’s gevraagd aan ontwikkelingstijd, inzet en creativiteit.

Digitaal lesmateriaal
Over het project vertellen ze: “We werken sinds 2009 met uitsluitend digitaal lesmateriaal dat via onze ELO aangeboden wordt. We kunnen hierdoor inspelen op actuele thema’s in Duitsland en we zijn daardoor niet gebonden aan teksten uit een leergang. Bovendien hebben we het ERK geïmplementeerd in onze lessen en het PTA. De beoordelingscriteria die bij het schoolexamen gehanteerd worden, zijn volledig afgestemd op het ERK. Voor leerlingen is hierdoor de beoordeling transparant, ook bij spreken en gesprekken voeren. We werken met netbooks, een digitaal schoolbord en stemkastjes. Verder maakt de inzet van netbooks het ook mogelijk om activerende didactiek toe te passen m.b.v. de computer.”

Leerstof naar thema's
In havo-4 en vwo-4 is de leerstof naar thema ingedeeld. Begonnen wordt bijvoorbeeld met Oktoberfest en vervolgens komen onderwerpen als Weihnachten, Karneval, Ostern, Bundesländer en Urlaub aan de orde. Bij elk thema zijn teksten en online-video’s gezocht en bijbehorende opdrachten geformuleerd. Daarnaast komen onderwerpen aan bod die in een bepaalde maand in het nieuws zijn en dicht bij de belevingswereld van de leerlingen liggen, zoals Komasaufen, Streetview, Cybermobbing, Gefahren von Facebook etc. Ook grammatica en schrijven worden aangeboden m.b.v. teksten gerelateerd aan een thema. Leerlingen lezen hierdoor veel. Ankie Cuijpers zet daarnaast nog heel bijzonder eigen materiaal in: haar weblogs gemaakt over de vakantie in Duitsland. Het persoonlijke daarin stellen leerlingen zeer op prijs.
In havo-5 en vwo-5 en vwo-6 worden thema’s aangeboden over wetenschap, politiek en techniek. En in de eindexamenklassen van het afgelopen schooljaar was Die Mauer een belangrijk thema i.v.m. de bouw van de muur 50 jaar geleden.

Goede scores op cse
Spannend waren de eindexamens van het afgelopen schooljaar zeker: het ging om de eerste groepen leerlingen die systematisch met elektronisch materiaal en zonder boek hadden gewerkt. De resultaten waren prima: de uitslagen voor het CSE waren voor havo beduidend hoger dan het landelijk gemiddelde en voor vwo gelijk aan het landelijk gemiddelde. Het verschil tussen SE/CE bedroeg 0,3 . En ook van belang: de resultaten zijn significant beter dan vóór de elektronische ommezwaai.
De sectie hanteert het principe doeltaal is voertaal. In de les wordt dus bijna uitsluitend Duits gesproken. In 2009/2010 en 2010/2011 hadden ze een assistent-docente vanuit het Europees Platform. Helaas dit jaar niet. Die assistent-docente was als native-speaker een behoorlijke impuls voor zowel leerlingen als docenten om Duits te spreken. De sectie dient dit jaar een aanvraag in voor een taalassistente.
In alle jaarlagen, vmbo-t, havo en vwo, is de sectie bezig met het ontwikkelen van taaltaken met ERK-beoordelingscriteria voor spreken en gesprekken voeren. In die taaltaken wordt veel Landeskunde verwerkt.

ERK-criteria en portfolio
Er is ook een project ontwikkeld waarbij een zgn. FLIP camera, een eenvoudig te hanteren en rechtstreeks op het smartboard aan te sluiten kleine platte HD-camera, gebruikt wordt om gesprekken op te nemen. Leerlingen kunnen elkaar beoordelen m.b.v. de ERK-criteria. Dat werkt heel goed: leerlingen zijn zonder meer in staat deze criteria goed te hanteren. De opnames kunnen ze desgewenst vastleggen in hun elektronische taalportfolio: elke leerling heeft een eigen taalportfolio-account.
Ook de grammatica is niet vergeten. Gerelateerd aan de grammaticale onderwerpen van de onderbouw wordt systematisch een pakket aan oefeningen aangeboden en verwerkt in de verschillende thema’s. Daar wordt graag gebruik gemaakt van materialen die al her en der op het internet te vinden zijn. Te denken valt bijvoorbeeld aan Hot Potatoes, waar met name in België zeer veel mee is ontwikkeld en dat nu beschikbaar is via de Belgische digitale school (www.klascement.net; inloggen of indien nodig eerst account aanmaken, zoekopties invullen – hier bijvoorbeeld: i-oefeningen en Duits – en klaar is Kees).

Hieronder staan een aantal links die e.e.a. toelichten:
1. een serie links van Ankie Cuijpers, voorgesteld op een drukbezochte workshop bij het NCD te Lunteren, handig voor collega’s: http://www.symbaloo.com/mix/workshop

2. interview met Gerard Westhoff over de invoering van het ERK op het Mondriaan College: http://www.erk.nl/docent/erk_in_de_praktijk/lesvoorbeelden/invoering/ervaringen/
3. weblog over innovatief gebruik van de flipvideo bij spreekvaardigheid Duits:http://www.innovatieregeling.nl/category/nieuwe-videotoepassingen/flipcamera/
 

4. Artikel Brabants Dagblad over digitaal lesmateriaal bij Duits: http://www.box.net/shared/tlyn6e3ufk8unqxebm46
5. native-speaker bij Duits: http://www.mondriaancollege.nl/Media/view/4141/MB%2013%202009-2010.pdf
6. mondeling Duits. Het is voorbij…http://www.mondriaancollege.nl/Media/view/4292/MB%2026%202009-2010.pdf

Tenslotte links naar enkele projectverslagen:
1. havo-4: http://deutschlandnachbarland.blogspot.com
2. vwo-4 naar Bonn: http://www.mondriaancollege.nl/Media/view/3645/MB%2032%202008-2009.pdf
3. vwo-5 Lauter Leben: http://www.mondriaancollege.nl/Media/view/4313/MB%2027%202009-2010.pdf
4. vwo-5 Critical Mass / Psychokrieg im Klassenzimmer (een SchoolTV-project): http://www.mondriaancollege.nl/Media/view/3457/MB%2009%202008-2009.pdf en http://www.mondriaancollege.nl/Media/view/3458/MB%2010%202008-2009.pdf

terug

© Kees van Eunen