Toetssystemen
De Citogroep heeft een onderzoek ingesteld naar toetssystemen, die zowel los te verkrijgen zijn als in combinatie met een Elektronische Leer Omgeving (ELO), waarvan in ons land Blackboard de meest bekende is. Bij de beoordeling is gelet op de bruikbaarheid voor het maken van toetsen, de afname, de flexibiliteit van het pakket en de kosten daarvan. Van alle onderzochte programma’s hebben de onderzoekers een uitgebreid diepteonderzoek in .pdf formaat toegevoegd. Daarin staan alle technische gegevens, die de eventuele keus van één van de toetsprogramma’s vergemakkelijken. Bovendien verstrekken sommige leveranciers van de pakketten op hun websites ook nog uitgebreide, maar minder technische informatie.
De toetssystemen
Bij de korte bespreking van de toetssystemen beperk ik me tot de losse 
programma’s, omdat scholen, die voor hun leerlingen toetsen willen ontwikkelen, 
eerder een daartoe ontworpen los programma zullen aanschaffen dan een veel 
ingewikkelder ELO, die het toetsprogramma slechts als bijproduct meelevert.
Van de vijf onderzochte losse toetsprogramma’s 
QMP 3.4, Wintoets 3.0, Hot 
Potatoes 5, 
TestVision 3.1 en Examiner 2.1 geven de onderzoekers aan wat docenten ermee 
kunnen doen, zoals het ontwikkelen van oefentoetsen, die op papier, digitaal of 
beide kunnen worden aangeboden. Ook is het natuurlijk van belang na te gaan 
welke vraagtypen het programma aankan, zoals korte open vragen, multiple choice, 
goed/fout, enzovoort. Voor het moderne vreemde talenonderwijs kan de toevoeging 
van beeld en geluid bovendien een reden tot aanschaf zijn.
Verder hebben de onderzoekers gekeken naar de bruikbaarheid van de pakketten 
voor grote of kleine scholen, voor alleen het oefenen van leerstof, of voor het 
basaal of juist uitgebreid toetsen van de leerlingen. Ze hebben ook de benodigde 
deskundigheid van de systeembeheerder, de toetsconstructeurs en de docenten 
onderzocht en per pakket gedefinieerd als hoog, middel of laag. 
De informatie over de onderstaande pakketten komt grotendeels van de websites 
van de leveranciers.
QMP 3.4 www.stoas.nl
Deze letters staan voor 
Questionmark Perception, een programma voor het 
ontwikkelen van webbased toetsen en enquêtes. Gebruikers van het programma 
hebben ook toegang tot de uitgebreide gecodeerde items in de toetsenbank. Dit 
programma wordt meestal gebruikt in combinatie met de ELO Blackboard. De 
leverancier van beide programma’s is de STOAS Hogeschool in Wageningen. De 
aanschafprijs is hoog. Er is een gebruikersgroep, die bestaat uit medewerkers 
van 19 ROC’s en 2 hogescholen. De overige gebruikers zijn commerciële 
instituten. 
Het basis- en het voortgezet onderwijs hebben QMP nog niet ontdekt of hebben het 
bewust als te gecompliceerd en te duur links laten liggen.
Wintoets 3.0 www.wintoets.nl
Wintoets, dat in de versies 3.0 
en pro leverbaar is, komt van uitgeverij De Rode Planeet in Groningen. 
Dit krachtige digitale toets- en trainingsprogramma is ontworpen voor het maken 
en beheren van toetsvragen, leerstof en oefeningen.
Hierbij is een groot 
aantal vraagtypes mogelijk, zoals multiple choice, goed/fout, matching, 
gatentekst, drag and drop. Het kan voor alle vakken worden gebruikt. Wie 
geïnteresseerd is in dit programma kan een bezoek brengen aan de website van de 
uitgever en een rondleiding volgen. Daarin komen alle mogelijkheden van het 
programma aan de orde. Uitgeverij Malmberg verzorgt toetsen op cd in 
Wintoetsformaat bij hun leergangen voor geschiedenis, aardrijkskunde en 
verzorging. Iedere gebruiker van Wintoets kan deze 
toetsen inlezen in zijn/haar programma en aanpassen aan de eigen wensen.
Wie Wintoets wil proberen, alvorens tot aankoop over te 
gaan, kan een demoversie bij de uitgeverij downloaden. De prijs voor scholen is 
afhankelijk van het aantal locaties en bedraagt € 249 voor één locatie tot € 599 
voor vier locaties. Deze prijzen vormen kennelijk geen belemmering voor de vele
tienduizenden gebruikers, verdeeld over zo'n 1000 
schoollocaties. 
Hot Potatoes 5 http://web.uvic.ca/hrd/hotpot
Hot Potatoes, waarvan versie 5 door de citogroep is onderzocht, maar dat in werkelijkheid al bij versie 6 is, is in het basis- en voortgezet onderwijs het meest bekende oefen- en toetsprogramma. De ontwerpers ervan zijn Stewart Arneil en Martin Holmes, van het Humanities Computing and Media Centre van de Victoria Universiteit in Canada. Het pakket dankt zijn populariteit vooral aan zijn gebruikersvriendelijkheid en natuurlijk ook aan het feit dat het gratis te downloaden is voor docenten, die wel verondersteld worden hun in HotPot gemaakte werk op het web te publiceren en daarmee aan anderen ter beschikking te stellen. Het voordeel daarvan is dat er voor veel vakken oefenstof voorhanden is. Hot Potatoes heeft de volgende zes toepassingen:
interactieve multiple choiceoefeningen
korte antwoorden op vragen
woorden in zinnen in de goede volgorde zetten
kruiswoordraadsels
matching (het plaatsen van bij elkaar horende woorden)
gatenteksten
Met deze oefen- en toetsmogelijkheden is HotPot uitermate geschikt voor gebruik bij het moderne vreemde talenonderwijs. Wie gebruiksmogelijkheden wil zien, kan gewoon “Hot Potatoes” typen in de zoekbalk van www.google.nl of serven naar de website van Hot Potatoes, half baken software.
TestVision 3.1 www.testvision.nl
Dit programma is ontwikkeld en wordt geleverd door Teelen Kennismanagement b.v. in Wilp. Uit de op de website van dit bedrijf verkregen informatie blijkt dit toetsprogramma niet direct een onderwijsbestemming te hebben. De doelgroep is het bedrijfsleven en organisaties die regelmatig de kennis van hun medewerkers willen testen. Op de website van de firma Teelen staat veel informatie over TestVision, maar deze is zo vaag en snorkend, dat het op die grond alleen al voor scholen niet interessant is om een demo aan te vragen. De prijs van het pakket is vanaf € 4.995,00. Voor het onderwijs gelden ‘aparte’ prijzen. Hopelijk zijn die lager.
Examiner 2.1 www.scienceplus.nl
Als je vanaf de onderzoekspagina klikt op Examiner, dan kom je, 
net zoals bij de andere pakketten, bij de leverancier terecht: de Science Plus 
Group, die op de openingspagina meteen al laat weten dat het Europe’s 
Number 1 in Scientific Software is. Rechts onder op het scherm zag ik een 
kleine knop met RuG. Dit blijkt de Rijksuniversiteit Groningen te zijn. Daar 
lees ik in de rubriek Partners dat de Science Plus Group de 
verkoopmaatschappij is van een aantal wetenschappelijke instellingen, waaronder 
de RuG, die software ontwikkelen. Al die instellingen zijn dan tevens 
aandeelhouder van de Science Plus Group, de leverancier van Examiner. 
Op de website van Science Plus kan ik dit programma nergens vinden en ook niet 
op de website van de RuG. Erg is dat niet, want uit het diepteonderzoek van de 
Citogroep blijkt dat de benodigde deskundigheid voor dit pakket van de systeembeheerder, 
de toetsconstructeur en de docent/toetsleider ‘hoog’ moet zijn. Voeg daarbij het 
prijskaartje en de onvindbaarheid van Examiner 2.1 en het wordt duidelijk dat de 
klanten vast niet komen uit het basis- en voortgezet onderwijs. 
Conclusie
Van 
de vijf zeer beknopt besproken toetspakketten lijkt WinToets versie 3.0 een 
aantrekkelijke keus voor scholen die over willen gaan tot het elektronisch 
toetsen van hun leerlingen. De benodigde deskundigheid van de systeembeheerder 
staat in het onderzoek als ‘laag’ genoteerd, de deskundigheid van de 
toetsconstructeur en de docent/toetsleider als ‘middel’. 
Hot Potatoes heeft zijn sporen allang verdiend, is eenvoudig te gebruiken voor 
docenten, die eens iets anders willen dan alleen de toetsjes uit de leergang. Er 
is op de website een zeer goede handleiding beschikbaar. Een voorbeeldles Frans 
is te vinden  in de rubriek Levende Talen, LTM 2001,
Levende Talen Magazine 4.