GrassRoots, projecten voor samenwerkend leren via internet

Het GrassRoots programma, een initiatief van het Canadese Schoolnet, helpt docenten met het integreren van ict in hun lessen en leerlingen met het zelf op het internet zetten van innovatieve leerprojecten. De ontwerpen moeten voldoen aan strenge eisen. Ze moeten bijvoorbeeld passen in het lesprogramma, aanzetten tot leeractiviteiten, resulteren in een voor iedereen toegankelijke website. Na een gunstige beoordeling door een internationale jury ontvangen de ontwerpers, afhankelijk van de omvang van de website, een beloning van $300 tot $900. Het Nederlandse ministerie van OC&W heeft dit Canadese initiatief overgenomen. Dat was een goed idee, want vanaf dit jaar is het Canadese GrassRoots om financiële redenen gestopt.
 
De Canadese website
Ondanks de aankondiging van het Canadese Schoolnet dat deze non profit organisatie gaat stoppen met de GrassRoots projecten, is tot het moment van schrijven van deze regels, de website http://www.schoolnet.ca/grassroots/e/home/index.asp  nog steeds te bezoeken. Wie beloonde projecten wil bekijken, kan klikken op Media Room en vervolgens op Archive. Bovendien staan er in de rubriek Awards allerlei verwijzingen naar andere instanties, die docenten en leerlingen geldprijzen toekennen voor hun inzendingen, wanneer deze aan de van te voren vastgestelde criteria voldoen. Daarbij ook natuurlijk de internationale ThinkQuest wedstrijd, alleen al goed voor een grote hoeveelheid lesmateriaal voor allerlei vakken.

De Nederlandse GrassRoots
De Nederlandse GrassRoots vind je op het adres www.grassroots.nl met op de openingspagina een wervende tekst om vooral mee te doen. Het thema voor 2005 is Cultuur. Wie zich aanmeldt krijgt voor zijn projectidee een beloning ter waarde van 500 euro. Bovenin staan vijf knoppen met daaronder veel informatie. Onder de knop etalage staan de beste GrassRoots projecten van de afgelopen jaren. Onder zoeken vindt de bezoeker een uitgebreide database waar hij kan zoeken in de sectoren primair-, voortgezet-, hoger onderwijs, bve en op een zeer ruime sortering vakken. Bij geen voorkeur krijg je de lijst van maar liefst 3050 projecten te zien. Onder de knop Info staat alle informatie over GrassRoots cultuur van 2005. Klik je op de knop thema’s, dan kun je bij een aantal door de minister aangewezen instellingen een afgerond GrassRoots project zoeken en bekijken. Onder de laatste knop aanmelding kun je zien aan welke eisen een ingediend project moet voldoen en welke stappen een school moet ondernemen om een GrassRoots project te starten.
Docenten van het voortgezet onderwijs, die eerst wel eens willen zien wat hun vakcollega’s met hun leerlingen aan bruikbare projecten hebben ingebracht, kunnen terecht onder de knop zoeken. Kies gericht zoeken, vervolgens algemeen, dan voortgezet onderwijs en het gewenste vak. Haal de andere vinkjes weg, zoals op de afbeelding is te zien. Daardoor wordt de zoekopdracht ruimer.
In willekeurige volgorde bespreek ik hieronder alle gevonden vakken uit het voortgezet onderwijs waarin leerlingen van havo/vwo examen kunnen doen en waaraan de gevonden projecten een bijdrage zouden kunnen leveren. Helaas is de database vervuild en is een groot aantal daarin geplaatste projecten onvindbaar.

Wiskunde
De database geeft voor wiskunde keurig het zoekresultaat weer, er is gezocht naar:

• Sector: voortgezet onderwijs
• Vakgebied: wiskunde
• Er zijn 68 projecten gevonden

In de daaronder staande lijst staan alle ingediende projecten onder elkaar. De teksten hebben dezelfde opmaak, zijn kort en duidelijk, zodat de bezoeker, na het klikken op de titel daarmee het hele projectvoorstel te zien krijgt en daardoor van te voren al weet wat dit voorstelt. Het eerste project in de lijst ziet er als volgt uit: 

Wanneer je klikt op de titel van het project, dan krijg je een compleet overzicht van alle stappen, die de docent heeft gezet om het project goedgekeurd te krijgen. Dat stappenplan vind je ook bij de andere projecten terug. Het voordeel daarvan is, dat er voldoende voorbeeldmateriaal voorhanden is voor docenten wiskunde om ook een voorstel voor een GrassRoots project in te dienen. Bovendien staan begin- en einddatum vermeld, de naam van de school en de website waar het uitgevoerde project is te vinden. In het bovenstaande geval van Rekenen met variabelen is de startdatum maart 2002 en de einddatum maart 2003. Het is het project van de scholengemeenschap St. Canisius in Almelo en het is te vinden op het adres http://les.canisius.nl/vakken/wiskunde/varia/index.html. Daar vinden de geïnteresseerde bezoekers het uitgevoerde project, dat als volgt opent:  

Bij het langslopen van de lijst constateer ik, helaas, dat een aantal projectvoorstellen nog moet worden uitgevoerd, dat andere zijn voltooid, maar kennelijk niet zijn gearchiveerd, want ze zijn onvindbaar op de website van de betreffende school. Dat levert dan een vergeefse zoektocht op. Bovendien heeft ook nog een aantal projecten in de wiskundelijst niets of niet veel te maken met dit vak. Dan is 68 projectvoorstellen nalopen geen lolletje voor docenten, die op zoek zijn naar bruikbaar lesmateriaal waarvoor door OC&W is betaald.  

Aardrijkskunde
Voor Aardrijkskunde vindt de zoekmachine 118 projecten voor het vo. Het eerste uit de lijst lijkt me meteen al interessant.

Klik je op de koppeling, dan vind je, evenals bij wiskunde, een compleet overzicht van de verplichte in te dienen informatie over het project, zoals: leerdoelen, vernieuwende karakter, werkvormen, vakgebieden, projectorganisatie en inhoud daarvan, de leerlingenactiviteiten, en wat de docent heeft gedaan aan de voorbereiding van het project.
Transport en infrastructuur is afkomstig van het Bonhoeffer College in Enschede, het is gestart in september 2004 en in december beëindigd. Na een klik op de koppeling http://www.bc-enschede.nl/lijsterstraat/grassroots/nieuwe%20infrastructuur/index.htm kunnen de bezoekers een tiental powerpoint presentaties zien van leerlingen over de Betuwespoorlijn, Zuiderzeespoorlijn, Balgstuw Ramspol en de polderbaan van Schiphol. Deze kunnen zeker als lesmateriaal dienen. Ook bij Aardrijkskunde zijn er weer afgewerkte projecten, die niet meer in het archief van de school beschikbaar zijn. Soms is er een doorschakeling naar server07.kennisnet.nl/grassroots, maar dit spoor loopt dood op de oude webstek van nl.tree.   

Geschiedenis en Staatsinrichting
Er staan voor het voortgezet onderwijs 114 projecten in de lijst. De eerste projecttitel en omschrijving Politiek chat-café lijkt net zo interessant als de tweede De verbeelding van de Koude Oorlog, project waarvoor de leerlingen aan de hand van spotprenten een analyse moeten maken van deze periode uit de wereldgeschiedenis. Beide projecten zijn echter onvindbaar. Wel bereikbaar over hetzelfde onderwerp is de website van leerlingen van twee klassen van de Christelijke scholengemeenschap A.M. van Schuurman, die elk een Koude Oorlog krant moeten maken, een Amerikaanse en een Russische met daarin het eigen standpunt. Beide werkstukken zien er aardig en verzorgd uit. Dit is een vernieuwende, actieve en zelfstandige manier van leren.
Ook een goed project is dat met de titel Conflicthaarden. De leerlingen van Scholengemeenschap Augustinianum in Eindhoven moeten in groepjes van vier elk een conflicthaard met een historische achtergrond onderzoeken. Ze presenteren hun werkstukken als lesmateriaal aan hun klasgenoten en aan alle belangstellende leeftijdgenoten, die ook iets over deze onderwerpen willen (moeten) weten. Dat kan, want één van de ict elementen bij dit project is het bouwen van een kleine website. Het op internet kunnen laten zien van je werk is uitermate motiverend voor kinderen.

Golfoorlog in  Irak            Ierland                        Baskenland                  Israël
                                                                                                         en de Palestijnen         Het eeuwige confict            Kahmir

Nederlands
De database levert voor onze moedertaal maar liefst 246 projecten op. Het eerste project in de lijst is geleverd door leerlingen van het Twents Carmelcollege.

Klik je op de titel dan krijg je het hele projectvoorstel te zien, zoals dat is ingediend en in april 2002 is afgerond. ‘Wij moesten op school een project doen over Simone van der Vlugt. De klas werd in verschillende groepjes gedeeld, die elk een opdracht kregen. Al die opdrachten hebben wij verwerkt in deze site. Je kunt er van alles vinden over haar boeken en over haar zelf’. Behalve een overzicht van recensies van haar boeken en een interview, hebben de leerlingen zelf een vervolgverhaal bedacht. Ze bieden ook de mogelijkheid aan de bezoekende leerlingen om na lezing van alle informatie hun kennis te testen. Bladerend door de lijst kwam ik nog meer projecten tegen waarin een schrijver centraal staat.
Ontwerp een echte krantenpagina. ‘Leerlingen maken een pagina die echt wordt gepubliceerd. Dit in samenwerking met een journalist van het ED. De pagina moet bevatten een interview, een foto met tekst, een mening over iets en een artikel’. Zo op het eerste gezicht lijkt dit ook een aantrekkelijk project, maar op de site waar het uitgevoerde project zou moeten staan, kom je wel terecht bij het Eindhovens Dagblad, maar niet bij de ontworpen pagina’s.
Dit komt vaker voor. Een projectvoorstel ziet er op het eerste gezicht interessant uit, maar is van de schoolsite afgehaald of onvindbaar opgeborgen in Het GrassRoots archief. Bovendien is de database vervuild,want er zijn nogal wat projecten die in het Nederlands zijn geschreven, maar die met deze taal als vak niets van doen hebben en om die reden niet interessant zijn voor Neerlandici en hun leerlingen.

Frans
Voor Frans staan 25 projecten in de database. Slechts een paar daarvan zijn interessant. Een aantal is onvindbaar. Een 2^e klas van het Titus Brandsmacollege in Dordrecht bestudeerde alles in de regio wat op Frans lijkt en belde zelfs de families Charité, Clermonts, Delavigne en Dujardin uit Dordrecht op met het verzoek hun naam te verklaren. 

De schoolreis is vaak onderwerp van een GrassRoots project. De leerlingen zetten hun kennis van ict in om de reizen voor te bereiden en zetten ook zelf alle wetenswaardigheden in tekst en beeld op de website van de school. Leerlingen van de vierde klas van het Pius X college in Rijssen hebben een website gebouwd om hun klasgenoten voor te bereiden op de jaarlijkse reis naar Parijs. 

Engels
Voor deze taal staan 130 projecten in de lijst. Het eerste ziet er meteen al aardig uit:

Klik je op de titel, dan krijg je het hele ingediende projectvoorstel te zien. Het is in 2002 uitgevoerd door Carien Admiraal van scholengemeenschap Twickel in Hengelo. Het project is oproepbaar. Na een korte inleiding door deze docente over haar aanpak, kunnen de bezoekers kennis nemen van het werk van enkele leerlingen van haar klas. Sommigen waren zo enthousiast dat ze voorstelden om thuis op de computer verder te werken aan hun ‘Engelsman’.
Er staan meer aardige na te volgen projecten bij zoals die van leerlingen van scholengemeenschap St. Canisius, die onder de titel ‘Sightseeing in Almelo  in hun stad een rondrit maken en aan de hand van foto's en beschrijvingen van de bezienswaardigheden daarvan in het Engels verslag doen.
Scholengemeenschap Marianum in Groenlo laat onder de projecttitel Interculturele uitwisseling en communicatie de leerlingen communiceren met hun leeftijdgenoten in Italië, Duitsland, Zweden, België, Tsjechië en Denemarken. Het doel daarvan is de voorbereiding van een uitwisseling. Thema's in communicatie met Zweden en Italië zijn: waterprojecten, biodiversiteit en diverse culturele activiteiten. Hoewel als einddatum van het project juni 2004 staat vermeld, mag ik aannemen, dat de met elkaar verbonden scholen hiermee gewoon doorgaan.
Op de website van het project Kids on the Globe kunnen de bezoekers zien hoe de leerlingen zich voorstellen: We are pupils from 3V4 at the Titusbrandsmacollege, a secondary school in Dordrecht, the Netherlands. This year we have mailed to pupils from different countries all over the world. We wrote about ourselves, school, hobbies, sports, friends and the way we live. We are interested in how pupils of our own age, in other parts of the world live and what's going on in their lives. They also spend a great part of their days at school, so we asked them what an ordinary schoolday looked like. They told us something about their teachers and what they do after schooltime. Reacties hebben deze leerlingen al van scholen uit Amerika, India, Indonesië en Australië.
Zo zijn er meer projecten te vinden in de database voortgezet onderwijs en Engels. Maar ook hier weer moet de bezoeker soms vanaf doodlopende koppelingen terug naar het projectvoorstel van een school zonder te kunnen zien wat dit in de praktijk voorstelt.

Duits
Voor deze taal staan 37 projecten in de database.
Klas 2G1 van scholengemeenschap De Grundel in Hengelo heeft werkstukken gemaakt over bekende Duitsers. Blijkens de titel van het project komen niet alle Duitsers aan bod.  

Spaans
Voor die taal staat één project in de database, maar dat is er één voor Engels.

Fries
Er zijn voor die taal drie projecten uitgevoerd. Het eerste door leerlingen van 3 vmbo t van het Pius X college in Rijssen, die op Zeilkamp gaan in Friesland. Ze maken daarvoor een speciale website, zetten er foto’s op en wat informatie over een palingrokerij naast de zeilschool. Behalve de naam van de provincie is er verder op de website geen woord Fries te bekennen. Het tweede project heeft als titel Kijk op cultuurlandschap - type molens. De site waar dit project zich zou moeten bevinden is:  www.groenkennisnet.nl/grassroots, maar daar vind je weliswaar veel aanvullende informatie over de GrassRoots projecten, maar niets in of over het Fries. Het derde project betreft het Project Fries: verleden, heden en toekomst van Joure. Onderbouwleerlingen van de OSG Sevenwolden in Joure gaan de stad en provincie in om uit een groot aanbod te kiezen voor zaken die typisch Fries of van Joure zijn. Er worden digitale foto's gemaakt, gepresenteerd in powerpoint en een foto-impressie van deze dag wordt geplaatst op de website van de locatie Joure onder leerlingenwerk. Daar kon ik echter niets vinden, zodat ik niet kon zien hoeveel Fries er aan te pas kwam.
Je zoekt gericht in de database op Fries en op voortgezet onderwijs. Dat één van de drie projecten iets met Friesland te maken heeft, mag je toch wel een magere oogst noemen.  

Natuur- en Scheikunde
Er staan 88 projecten in de database voor het voortgezet onderwijs. Soms hoort dit combivak thuis bij ANW, zoals dit project van enkele leerlingen uit 4 havo van het Bonhoeffer college in Enschede. .Zij bouwden zelf de bijhorende website.

Wel en wee met CO2

een GrassRoots project

'De verhoogde uitstoot van CO2 is één van vele factoren die bijdragen aan een mogelijke klimaatverandering. Deze factoren worden in dit project stuk voor stuk uitgediept door leerlingen, en waar mogelijk met elkaar in verband gebracht. Zie bovenstaande links. Enkele andere onderwerpen die in verband met het broeikaseffect interessant zijn, worden ook behandeld. Middels het vergelijken van modellen komen leerlingen en lezer tot een gefundeerde mening t.a.v. de bijdrage van de CO2 - uitstoot aan het broeikaseffect en de klimaatveranderingen, naast andere mogelijke factoren. De webpagina's van de leerlingen bevatten eigen tekst en links naar geschikte, illustratieve sites op internet. (Het geheel paste als eindopdracht bij het hoofdstuk 'Leven op Aarde" van  de ANW-methode Solar)'.
Helaas zijn de meeste van de andere projecten in de lijst, die mij wel interessant leken, of niet te vinden of ze behoren tot een andere sector of het vak Techniek.

Biologie
Voor dit vak staan 106 projecten voor het voortgezet onderwijs geregistreerd. Een goed voorbeeld van doelbewust onderzoek doen vanwege een zieke grootvader van een klasgenoot is te vinden in het project van vijf meisjes uit de brugklas van Helicon opleidingen: Suikerziekte (diabetes mellitus) wat is dat ? De groep heeft dit onderwerp gekozen vanwege de suikerziekte van de grootvader van Mariolein.
Scholengemeenschap St Canisius in Almelo heeft een hele serie Grassroots-projecten en wel voor 3 Havo/Vwo. Ze zijn allemaal de moeite van het bekijken waard en kunnen bij Biologie als lesmateriaal worden ingezet.:

Genetische manipulatie Genetische manipulatie Gemanipuleerde rijst Gemanipuleerde mais Sojabonen Genetisch manipulatie Aids Genetische modificatie Stier Herman Gemanipuleerde tomaat Ouder worden

Gentherapie Gouden rijst Gemanipuleerde mais Voedseltekort Borstkanker Gentherapie Kanker Genetische aardappel Gentomaat Mais Manipulatie tomaat

Afvalverwerking Afval op school en gemeente Afvalverwerking Almelo Oud papier Zwerfafval Afval o.a. in Dinkelland Zwerfafval

De leerlingen bouwen zelf de websites om daar hun onderzoekgegevens op te zetten, een motiverende manier van leren.

Aanmelden
Onder deze knop kun je kiezen tussen GrassRoots algemeen en GrassRoots cultuur. Beide hebben ze eigen locaties met digitale formulieren voor het aanmelden van een project.  Uit het overzicht van de door de minister aangewezen locaties blijkt dat alle sectoren van het Nederlandse onderwijs vertegenwoordigd zijn. Voor de algemene projecten staat in de lijst de landelijk opererende AVS (Algemene Vereniging van Schoolleiders voor het primaire onderwijs). Op de locatie BVE-Breed kunnen alle ROC’s hun projecten aanmelden. Het hoger onderwijs heeft eigen locaties, zoals EFA (de lerarenopleiding van de universiteit van Amsterdam), Fontys hogeschool, INHolland en de Stichting Surf, die het GrassRoots-pilotproject coördineert voor de Vrije Universiteit Amsterdam, de Hogeschool Zuyd en de Rijks Universiteit Groningen. In de database kom je voor veel vakken de 15 scholen tegen, die vallen onder het schoolbestuur van de stichting Carmel die een eigen locatie kreeg toegewezen. Verder zijn er nog de stedelijke locaties zoals Almere en den Haag, de regionaal werkende locaties ICT-Noord, en Town, die midden Brabant bedient. De lijst wordt afgesloten met de locaties met namen als: Groenonderwijs(V)MBO, Keiwijs en Sizo. Al deze locaties helpen de bezoekers niet alleen met het aanmelden van hun projecten, maar plaatsen op hun websites ook de daar ingeleverde en onderscheiden GrassRoots projecten.

Evaluatieonderzoek
Het SCO-Kohnstamm Instituut van de universiteit van Amsterdam heeft in april 2004 een Evaluatie-onderzoek 'GrassRoots in Nederland' gepubliceerd. Het hele rapport in .pdf is te vinden op: http://www.han.nl/restyle/shpo/content/Leren_met_ICT.xml_dir/evaluatiegrassroots.pdf.
In hoofdstuk 2.1 vergelijken de onderzoekers de GrassRoots in Canada met die in Nederland en komen tot de conclusie: 'de Canadese benadering lijkt te verschillen van de wijze waarop in Nederland het GrassRoots programma is geïntroduceerd en geïmplementeerd. Men dient in Canada in vergelijking tot Nederland aan duidelijker criteria te voldoen, waaronder een aantal onderwijskundige, is de beoordeling strikter maar de beloning gevarieerder, zijn leerlingen meer betrokken, staat samenwerking meer centraal, en behoren websites die ook voor anderen bruikbaar en leerzaam zijn tot de belangrijkste producten. Uit de informatie leren we dat GrassRoots Canadese leraren in basis- en voortgezet onderwijs in staat stelt om in samenwerking met hun eigen leerlingen en soms ook met andere scholen innovatieve projecten met ict te ontwikkelen. Er is een duidelijke focus op daadwerkelijke integratie van ict in het onderwijsleerproces in combinatie met onderwijsvernieuwing en effecten op het leren van de leerlingen. In Canada worden voorstellen daartoe beoordeeld aan de hand van zogeheten ‘rubrics’, rubrieken of categorieën met criteria. Naarmate een project complexer en completer is kan men meer financiering krijgen, die overigens achteraf wordt toegekend'.

Wat is een goed project?
Deze vraag hebben de onderzoekers als volgt geprobeerd te beantwoorden: 'een belangrijke vraag was uiteraard: wanneer vinden we een GrassRoot geslaagd? Welke criteria kunnen we daarvoor hanteren? In het licht van het drempelverlagende doel van de maatregel, zou je kunnen zeggen dat elk project dat een leerervaring in het gebruik van ict, liefst een positieve leerervaring, oplevert voor de uitvoerende leraar, een goed project is. Vooraf zijn geen inhoudelijke eisen gesteld aan de projecten. De GrassRoots zijn echter ook uitdrukkelijk bedoeld om het educatief gebruik van ict te bevorderen. Het is dan ook relevant te bekijken in hoeverre de GrassRoots het daadwerkelijke gebruik van ict in het primaire proces betreffen en daarin worden geïntegreerd. Het gebruik van ict in het onderwijs wordt niet alleen gestimuleerd om de leerlingen te leren omgaan met de media- en ict-toepassingen van vandaag de dag, er wordt van ict ook een bijdrage verwacht aan de innovatie van het onderwijs in de richting van flexibeler, meer op maat van de individuele leerlingen gesneden onderwijs. ‘Ict is niet langer een doel op zich maar een middel om andere doelen zoals kwalitatief goed onderwijs en de aansluiting van het onderwijs op de kennissamenleving te realiseren’, zo staat in het jongste ict-beleidsplan van OCenW (OCenW, 2003). Een criterium is dan ook in hoeverre de GrassRoots vervangend of juist vernieuwend zijn: wordt hetzelfde gedaan als eerst, maar nu met ict, of worden er met de inzet van ict ook vernieuwende elementen in het onderwijs ingebracht'?
De commissie constateert dat in Canada de eis wordt gesteld dat de websites met de projecten ook voor anderen bruikbaar en leerzaam moeten zijn. Daar schort het in Nederland behoorlijk aan. De database is vervuild met projecten, die in het rijtje van het gekozen vak niet thuis horen of eindigen op een dood spoor. Als de locaties van GrassRoots de scholen, die de prijs in ontvangst hebben genomen, zouden verplichten om hun beloonde inzendingen per vak gesorteerd voor andere scholen beschikbaar te houden, dan zou het rendement voor de vakcollega’s en hun leerlingen groter zijn. Voor de meeste vakken is de opbrengst aan inzetbaar vanaf het internet door de leerlingen zelfstandig te downloaden lesmateriaal nogal aan de magere kant. OC&W zou er goed aan doen om strengere eisen te stellen aan de beloonde projecten door deze per vakgebied door didactisch geschoolden van de expertisecentra of de universiteiten te laten beoordelen.

omhoog

 © John Daniëls