Inspectie van het Onderwijs met
schoolvoorbeelden van ict-gebruik (deel 1: de schoolleiders)
'Ict-schoolportretten zijn inspirerende
praktijkvoorbeelden van wat scholen met ict in het onderwijs doen: een tekenles
waarin computer en wasco elkaar afwisselen, de procestechniek vanaf cd-rom in
een instructielokaal in een fabriek of de integratie van taalonderwijs in een
gesimuleerde kantooromgeving'. Zo luidt de inleiding op de website van de
Inspectie te vinden op
http://www.schoolvoorbeelden.nl/ict-schoolportretten/index.php. Er zijn
inmiddels 120 portretten voorradig van het basisonderwijs tot en met de
lerarenopleiding. De
inspecteurs werken op drie niveaus: ze portretteren schoolleiders
schoolleiders on line om te laten zien welke rol zij spelen bij ict-ontwikkelingen
op hun school. Zij portretteren scholen in binnen- en buitenland. Tenslotte
bespreken ze ook nog enkele vakken. In het voortgezet onderwijs komen
drie schoolleiders aan het woord. Van die drie portretten heb ik alleen de delen
overgenomen waarin sprake is van ict.
Martin Thijssen, rector van het Dr.-Knippenbergcollege, Helmond
De school heeft afdelingen voor
vmbo-t,havo,vwo en is te vinden
op
http://www.drknippenbergcollege.nl/. Martin Thijssen was oorspronkelijk
leraar Duits, is in 1985 gepromoveerd en was daarna vakdidacticus Duits aan de
Katholieke Universiteit Nijmegen. Met zo'n rector kunnen de docenten moderne
vreemde talen zich dus gelukkig prijzen.
Als eerste kennismaking met ict noemt Thijssen het bekende digitale rijbewijs:
‘mensen van mijn leeftijd hebben toch een zekere angst voor de computer. Het
computerlokaal staat voor de meeste mensen veraf. Een verplichte scholing helpt
om dat probleem aan te pakken'. Hij is zich ervan bewust dat de schoolleiding
voor het invoeren van ict de tijd moet nemen en niet te veel ineens moet willen
bereiken. De schoolleiding kan slechts ten dele sturen hoe er les gegeven wordt.
Om die reden faciliteert de school leraren die op de werkvloer andere collega’s
kunnen bijstaan.
Deze rector ziet zichzelf niet direct als een ict-expert en moet het daarom
hebben van deskundigen en specialisten. Zijn talenachtergrond leverde de moderne
vreemde talen het prijzige programma ACE op dat hoofdzakelijk in gebruik was in
de BVE-sector. Hij schafte dit programma aan om de talendocenten aan de computer
te krijgen. Achteraf zegt hij: 'dat project liep aanvankelijk niet goed, was te
veel van bovenaf gestuurd en de software was aanvankelijk niet erg
gebruiksvriendelijk. De nieuwe versie ACE is web-based en veel
gebruiksvriendelijker en de school werkt nu met een meespelende
coach/begeleider. Om het programma te kunnen gebruiken is een apart
computerlokaal ingericht. Om de ontwikkeling te stimuleren moeten alle leraren
verplicht één les per week in dit lokaal geven'. Het lijkt me niet de juiste
manier om nog niet met ict vertrouwd zijnde docenten in een computerlokaal leiding te laten geven aan
leerlingen die hen in computergebruik meer dan de baas zijn.
Desondanks gebruiken, volgens de rector,
steeds meer docenten ict in
hun lessen. De school heeft Wintoets
aangeschaft, een voor veel vakken te gebruiken toetsprogramma waarin ook
uitgeverij Malmberg participeert. De school organiseert studiedagen, maar
vakoverstijgend onderwijs komt moeilijk van de grond.
Verder gebruikt de school het StudieLogBoek, ontwikkeld
door BEPSoftware http://www.bep.nl/. Daarvan
zegt de producent: 'StudieLogBoek wordt door veel docenten, mentoren,
absentiebeheerders en examencoördinatoren gebruikt als laagdrempelig en
gebruikersvriendelijk computerprogramma om hun dagelijkse werkzaamheden te
vergemakkelijken'.
Op het moment van het interview bestudeerde de school de mogelijkheid om testen
via de computer af te nemen en de resultaten daarvan vast te leggen. Op de
website van de school is echter enkele jaren na het interview niets te zien
behalve enkele foto's van leerlingen in een computerlokaal.
De vaklokalen van het Dr
Knippenbergcollege
Natuurlijk willen de collega's van de docenten van deze
school zich op de hoogte kunnen stellen van het ict-gebruik in de vaklokalen.
Daarvan heeft de inspectie ook schoolvoorbeelden gemaakt. Helaas komt het Dr
Knippenbergcollege niet voor in de lijst met scholen van het voortgezet
onderwijs
http://www.schoolvoorbeelden.nl/ict-schoolportretten/list.php?onderdeel=onderwijssector.
De inspectie heeft kennelijk niet in de vaklokalen van de geportretteerde rector
gekeken of dat wel gedaan, maar er niets opmerkelijks in gevonden. Daarom zullen
alleen de collega's van rector Thijssen iets aan zijn relaas hebben, waarvan
hier trouwens alleen het deel dat op ict slaat.
Anke Harteveld, rector van het Petrus Canisiuscollege, Alkmaar
De school heeft afdelingen voor
gymnasium, atheneum, havo, vmbo
in 6 vestigingen en is te vinden op
http://www.pcc.nu/. Ook deze rector ziet zich zelf niet als iemand met een
specifieke ict-deskundigheid. Daarvoor heeft de school voor alle locaties een ict-coördinator.
Ook heeft de school een directeur facilitair beheer,
Herman Jansen. Hij zegt: 'vóór deze baan was ik
logistiek manager bij de marine. Ik was als financieel
verantwoordelijke kritisch over de aanschaf van de elektronische leeromgeving
Teletop
van de Universiteit Twente vanwege de jaarlijks terugkerende kosten.
Anke Harteveld heeft vanuit haar visie op de instrumentele rol van ict toch op
onderwijskundige gronden de beslissing genomen om dit product aan te schaffen en
de school daarmee in een volgende onderwijskundige fase te brengen'. Ze had er
beter aan gedaan het advies van haar directeur facilitair beheer op te
volgen, want net als bij de commerciële elo Fronter
zijn er bij Teletop teveel functies die ongebruikt blijven, maar waarvoor wel
moet worden betaald.
De inspecteur tekent hier echter bij aan: 'aan de aanschaf
van de elektronische leeromgeving is te herkennen dat de school echt in een
nieuwe fase is beland. Dit instrument moet de onderwijskundige vernieuwing
volledig ondersteunen. Het Petrus Canisiuscollege moet een school worden, zoals
al langer in het hoofd van haar directeur zit, waarop leerlingen zelf
verantwoordelijk zijn voor het leren, de leraren een begeleidende en coachende
rol hebben en het onderwijs zo veel meer op de individuele maat kan worden
gesneden'.
De inspecteur constateert ook dat ze veel geld heeft geïnvesteerd in hardware.
Daardoor kunnen docenten niet meer zeggen dat er te weinig spullen zijn. Een
tijd lang heeft ze ook zelf de softwareaanvragen van secties beoordeeld, waarbij
ze de volgende simpele procedure volgde: eerst een gesprek met de sectie, daarna
iedere docent laten tekenen voor instemming met de aanschaf en na een technische
check door systeembeheer kon het pakket dan worden aangeschaft.
Een voorbeeld van onderwijsvernieuwing is het gebruik van de website van
TechnaLab
http://www.techna.nl/openiningspagina's.htm. Het is volgens de
openingspagina
'De plaats waar Natuurkunde en Techniek elkaar ontmoeten'. Met
het digitaal lesmateriaal van TechnaLab proberen de drie
Nask-docenten
een nieuw vak vorm te geven, waarin techniek en
natuur- en scheikunde worden geïntegreerd.
Net als het Dr. Knippenbergcollege gebruikt ook deze school Wintoets.
Ook het Petrus Canisiuscollege in Alkmaar komt niet voor in de
lijst van door de inspectie bezochte vaklokalen van scholen voor voortgezet
onderwijs, zodat belangstellende docenten ook niet kunnen kijken wat hun
vakcollega's aan ict hebben gerealiseerd in Teletop, met Wintoets, met het
digitaal portfolio en het TechnaLab. Vanaf de website van de school kun je
doorlinken naar websites voor natuurkunde:
Vanuit de andere vaklokalen overheerst de stilte. Wel kunnen de leerlingen vanuit de rubriek Hulp nodig? surfen naar http://www.studentsonly.nl/. Daar kunnen ze niet alleen hun uittreksels van de te lezen boeken downloaden, maar ook een centje bijverdienen:
Toevoegen van uittreksels
LET OP :
Je kan nu ook jouw
uittreksels plaatsen in de UittrekselBank. Hier verdien je 30 eurocent
voor ieder keer dat jouw uittreksel wordt gedownload. Met een beetje goed
uittreksel, kan dat snel oplopen! Klik hier en plaats jouw uittreksels op
www.uittrekselbank.nl of lees onderstaande voorwaarden goed door!
Peter de Visser, algemeen directeur van het uit fusies
ontstane Nova college, Rotterdam
De school biedt praktijkonderwijs, vmbo, havo, vwo, is verspreid over 6
locaties en is te vinden op:
http://www.novacollege-lmc.nl/. Peter de Visser vertelt dat de school
een digitale leerlijn
www.digitaleleerlijn.nl voor vwo-leerlingen heeft ontwikkeld en digitale
programma’s voor natuur en milieueducatie en ckv. Verder zijn er in het kader
van de functieprofielen afspraken gemaakt met de docenten over scholing in
ict-competenties. Ter ondersteuning daarvan zijn er twee
volledige systeembeheerders aangesteld voor de zes locaties. Het bleek dat de
leraren de drie computers in hun lokaal niet inzetten voor hun lessen. Ze gingen
wel met hun leerlingen naar het computerlokaal. De aangeschafte laptops voor
flexibel gebruik bleken verhoudingsgewijs duur en kwetsbaar. Ze worden niet meer
vervangen.
Omdat men twijfelde aan het nut van aparte lessen informatiekunde, heeft de
schoolleiding na de fusie dit vak geïntegreerd in andere vakken. Om die reden
moesten de nieuw aan te schaffen methodes ook een ict-component hebben. De
school stapte over op een 60 minuten rooster met de afspraak dat een deel van de
les in het computerlokaal moest plaatsvinden. Daarbij werd tevens afgesproken
dat het ‘computerdeel’ van de les ook daadwerkelijk iets moest toevoegen aan de
les. Achteraf gezien heeft het erg geholpen dat één van de partnerscholen een
team had met veel jonge mensen, veranderingsbereid, gemotiveerd en enthousiast.
Vanzelfsprekend waren er ook leraren die huiverig waren voor de veranderingen in
het onderwijs in relatie tot het gebruik van ict. Leraren leerden daarmee om te
gaan dankzij het werken in teamverband. Er gaat ook een stimulerende werking uit
van doorlopende leerlijnen in de school. Leraren moeten voortbouwen op
leerlijnen die zijn gestart of voorbereiden op een aanbod dat komt. Als daarbij ict wordt gebruikt kunnen leraren niet achterblijven als collega’s bij het
onderwijs computertoepassingen gebruiken.
Peter de Visser stelt dat het gebruik van ict de laatste jaren minder
afhankelijk geworden is van personen en vakken. Ict is een vanzelfsprekendheid
geworden in de hele school. Leraren gebruiken de computers die in de lokalen
staan nu ook voor interne differentiatie en ict wordt ingezet in projecten als
Natuur- en Mileu-educatie en Kunst en Cultuur.
Van de geschetste ict-toepassingen is alleen de aangekondigde digitale leerlijn te bekijken. Het blijkt een elo te zijn voor de vwo-klassen van de locatie Montfort. De leerlingen hebben de beschikking over een eigen computer of laptop. Deze wordt bijna iedere les gebruikt. Van de brugklas tot Digitaal 3 leren de leerlingen stap voor stap om de computer en het internet in te zetten voor hun lessen. Uiteindelijk komen ze dan uit in het Open leercentrum waar ze geheel zelfstandig aan het werk kunnen onder begeleiding van medewerkers van de mediatheek.
In de rubriek Achtergronden lees ik dat 'bij de meeste schoolboeken leuke en nuttige programma's zitten om mee te oefenen. Je gebruikt ze zowel op school als thuis. Er staat vaak veel beeld-, geluid- en videomateriaal op'.
De brochure met meer informatie over de digitale leerlijn vwo in .pdf is niet te openen vanwege een fout url.
De weblokalen van de school
Op de website van de school
http://www.novacollege-lmc.nl/ kunnen de leerlingen en de bezoekers vanaf de
locatie Montfort terecht in de weblokalen. Deze zijn al ingericht voor de
vakken:
Nederlands Frans Engels Duits Geschiedenis Aardrijkskunde Economie Maatschappijleer Wiskunde Beeldende vorming. CKV-1 Informatica Muziek Testlokaal Voorbeeldlokaal Instructielokaal lokaal_Flip |
Welkom in de digitale leerlijn van NOVA-Montfort!
In de digitale leerlijn voor havo/vwo heb je op
NOVA-Montfort altijd de beschikking over een eigen computer of laptop. Hij wordt
bijna iedere les gebruikt om informatie op te zoeken op internet, presentaties
te maken of om te oefenen met de stof. De programma's bij je studieboeken en het
materiaal van je docenten maken de les heel afwisselend.
Ik heb in alle weblokalen even gekeken en zie daar meestal als
digitale leerlijn een serie boeken en werkschriften, zoals die ook in
traditionelere vorm worden geleverd door educatieve uitgeverijen. Daarnaast
vullen enkele vaksecties ook de rubriek Niet-methodegebonden
ict-materiaal.
Nederlands
Bij Nederlands
is de digitale leerlijn de methodesite
Op Nieuw Niveau van Thieme
Meulenhoff.
Frans
Bij Frans ziet de openingspagina er aantrekkelijk uit: Bienvenue dans la salle de français
Je kunt hier heel makkelijk en snel je voca testen, oefenen met getallen,
werkwoorden, en klokkijken. En ook als je gesprekjes wilt oefenen of zin hebt
in puzzelen, dan ben je hier aan het goede adres!
Lien: webfrans.
Deze website is kennelijk van één van de docenten Frans van de school, die de site
laat hosten bij Planet Internet.
Envie de faire un tour en métro? Clique ci-dessous!
Ook bij Frans bepalen de methodesites van de uitgevers de
doorlopende leerlijn. Voor de klassen 1 tot 6 gebeurt dat met respectievelijk
Carte Orange, Omnibus en Libre Service. Er zijn koppelingen
bijvoorbeeld met het vaklokaal Frans van Digischool. Verder zijn er nog
Liens actualités die leiden naar
France 2,
TV5,
en naar de grote krantensite
Kidon.
In de hogere klassen moeten de leerlingen opdrachten
uivoeren naar aanleiding van de bekende film
Le fabuleux destin d'Amélie Poulain.
Een aardige start voor een digitale wijze van werken.
Duits
Ook bij Duits werken de docenten volgens de aankondiging met een leerlijn van
een methode:
Methodegebonden ict-materiaal. 'De leerling maakt gebruik van de cd-rom die wordt geleverd bij ‘Salzgitter-heute’.
De methode geeft duidelijk aan of er bij een bepaalde opdracht uit het werkboek
ook een digitale oefening is op de cd-rom. Deze wordt in principe als aanvulling
gezien op het materiaal uit het boek. Er is directe feedback en de scores worden
door het programma onthouden. De internetopdrachten die te doen zijn op de
methodesite www.salzgitter, worden niet
gedaan'. Ik ben daar even gaan kijken en vind het jammer voor de leerlingen, omdat de stad Salzgitter een aardige
website heeft waar van alles is te beleven en dus te leren.
Geschiedenis
Bij geschiedenis veel flash, maar desondanks een nieuwsgierig
makend digitaal vaklokaal. De openingstekst is wervend:
'Geschiedenis, niet zomaar een vak...maar een razend interessant en leuk vak, waarin je door
alle tijden heen reist en je een beeld kan vormen van hoe mensen in vroeger
tijden leefden! In dit weblokaal vind je interessante en belangrijke informatie,
zoals de ICT-activiteiten, links naar historische sites en de jaarplanning.
Belangrijkste voor de digileerling is de STUDIEWIJZER: deze vertelt je les voor
les wat er dit jaar op het programma staat, wat we allemaal gaan doen en hoe we
dat gaan doen'. Het lokaal is nog in opbouw en net zoals de talen
methodeafhankelijk: 'Basis van je werkzaamheden als historicus
is het handboek Sprekend Verleden in de brugklas en in de overige
klassen MeMo, dat je moet bestuderen en verwerken, met het werkboek als
hulp bij de verwerking van alle informatie. Daarnaast maken we regelmatig
uitstapjes naar CDRom en het wereldwijde web, want ook daar is een schat aan
historische informatie te halen'. Op het web is inderdaad veel historisch
materiaal te vinden. Vakoverstijgend met Duits kunnen de leerlingen bijvoorbeeld
terecht in de digitale variant van het Deutsches Historisches Museum
http://www.dhm.de/lemo/home.html.
Daar kunnen ze keizer Wilhelm II de eerste wereldoorlog horen en zien verklaren:
Aardrijkskunde
Bij aardrijkskunde zie je ook weer bij
ict-activiteiten een door een uitgever uitgestippelde leerlijn:
Methodegebonden
ICT-materiaal. In de methode ‘Wereldwijs’ staan duidelijke verwijzingen naar opdrachten op de
leerlingen cd-rom. Het zijn diagnostische testjes
met gerichte feedback die aan het eind van het hoofdstuk gedaan moeten worden.
Deze testjes worden door de leerling thuis gebruikt als voorbereiding op de
toets.
De website biedt extra oefening en verdieping en interessante verwijzingen
naar externe sites.
Bij die externe sites het aardrijkskundelokaal van de
Digitale school met veel bruikbaar
lesmateriaal:
Goedenmiddag! De Digitale school heet u
welkom bij het
Economie
Bij economie hetzelfde protocol: Methodegebonden
ict-materiaal. De cd-rom bij de methode ‘Praktische economie’ biedt diagnostische testjes met
gerichte feedback die aan het eind van het hoofdstuk gedaan moeten worden. Deze
testjes worden gebruikt als voorbereiding op de toets. Hiernaast is er een spel
op basis van kennis en een toepassing om zelf grafieken mee op te bouwen.
Niet-methodegebonden
ict-materiaal. 'Naast het methodegebonden ict-materiaal is geen behoefte aan aanvullende
ict-opdrachten voor economie. Wel worden leerlingen gestimuleerd om met behulp
van internet op de hoogte te blijven van de economische actualiteit'.
De vraag is natuurlijk of de leerlingen aan dit verzoek zullen voldoen. Een
beetje sturing van de docenten is echt wel nodig.
Wiskunde
ICT-activiteiten WiskundeIn dit overzicht
vind je informatie over de manier waarop ict wordt ingezet en de plannen die de
sectie heeft voor de nabije toekomst. Naast het digitale klassenboek wordt zowel
in B1d als V2 en V3 gemiddeld één maal per twee weken een les aan ICT besteed.
Methodegebonden ict-materiaal
De methode ‘Netwerk’ verwijst regelmatig naar opdrachten op ‘Wizzkit’. Hierop
staan steeds aan het eind van het hoofdstuk diagnostische testjes en
herhalingsopgaven, met feedback.
Naast deze opgaven kunnen ook lesbrieven worden gebruikt uit het werkboek, maar
omdat er geen feedback bij is gebeurt dit door de leerlingen op vrijwillige
basis. De website bij de methode wordt nauwelijks gebruikt omdat er nog niet
veel te halen valt.
Niet-methodegebonden ict-materiaal
Zowel in B1d als V2 en V3 wordt gebruik gemaakt van zogenaamde ‘applets’ waarmee
bijvoorbeeld geoefend kan worden met aanzichten, plus/min en breuken. Er is
directe feedback.
De docenten van de locatie Montfort van het Novacollege bieden hun leerlingen methodegebonden digitaal lesmateriaal. Als dit bij de educatieve uitgeverijen aangeschafte lesmateriaal de traditionele papieren pakketten vervangt, dan kan dit zeker kosten besparen. Met digitale lessen kunnen de leerlingen individueel, zelfstandig en in eigen tempo aan de slag. Digitaal lessen aanbieden is niet voldoende. Ze moeten ook interactief zijn met feedback op goed of fout beantwoorde vragen, controle op de beheersing van de stof, kortom in het lesmateriaal is een digitale docent aanwezig, die reageert zoals zijn analoge evenknie.
De beoordeling
De inspecteurs sluiten
de portretten af met een beoordeling op een schaal van1 tot en met 4. De drie
schoolleiders scoren op alle onderdelen hoog namelijk 3 of 4:
A. De school bewaakt systematisch de kwaliteit van de inzet
van ict in haar onderwijs
B. Het ict aanbod bereidt de leerlingen voor op verder
gebruik in het vervolgonderwijs (ict als onderwerp)
C. Ict ondersteunt het leren van de leerlingen (ict als instrument)
D. Het gebruik van ict bevordert het actief leren van leerlingen (het
perspectief van de leerlingen)
E. De school gebruikt ict om leerlingen individueel te begeleiden en om
leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften passende zorg te bieden
F. Infrastructuur
Ik gun de schoolleiders hun hoge score op de genoemde vaag
geformuleerde zes onderdelen. Ik heb in de hierboven weergegeven samenvatting
van de gevoerde gesprekken van de inspecteurs met de schoolleiders die handelen
over ict-gebruik echter weinig aanknopingspunten gevonden die betrekking hebben op
de zes onderdelen waarop de beoordeling is gebaseerd.
Conclusie
Na lezing van wat de geportretteerde schoolleiders als hun ict-praktijkvoorbeelden naar buiten
brengen, kan ik deze alleen maar als mager bestempelen. Als excuus geven ze zelf
aan dat ze geen ict-experts zijn. De scholen waar ze leiding aangeven hebben wel
een website. Op twee daarvan is geen vaklokaal met digitale inhoud te bekennen.
Ook komen de scholen niet voor in de lijst van 120 schoolvoorbeelden. Pas op de derde besproken school, het Novacollege stuitte ik in de locatie
Montfort op wat daar weblokalen heten met digitale leerlijnen. Dat deze in de
beginperiode bestaan uit digitale leermiddelen van educatieve uitgevers, lijkt me
acceptabel als de leerlingen daarnaast niet de papieren dure versies hoeven
aan te schaffen. In ieder geval is er in die school bij een aantal vakken iets te
zien dat de inspecteurs hadden moeten bekijken, beoordelen en beschrijven ten
behoeve van de vakcollega's van de docenten van het Novacollege. Misschien
gebeurt dit wel in de portretten van de 120 andere genoemde in ict uitblinkende
scholen. Daaraan besteed ik aandacht in deel 2 van de schoolportretten van de
inspectie.
vervolg: deel 2: de scholen en de vakken
©