Nieuwsbrief 4-2001

Hoe maak je met het programma Quandary een action maze?

In Nieuwsbrief 3 heb ik de lezers kennis laten maken met een aantal action mazes, die de makers van Quandary op hun website hebben gezet om aspirant auteurs te laten zien wat je allemaal met dit auteursprogramma kunt doen. Maar dat is iets anders dan er zelf één maken. Hoe doe je dat? En vooral, wat voor leerwinst valt er voor de leerlingen te halen? Het meest leren de leerlingen van het zelf afmaken van een door hun docent begonnen maze en die mag best geënt zijn op een literair of historisch gegeven. Dan snijdt het onderwijskundig mes ook nog aan twee kanten.

Het begin

Zoals altijd bij auteursprogramma's, waarin je zelf je leerstof moet zetten, ziet het beginscherm er onvriendelijk uit, waardoor je niet gauw ziet hoe je moet beginnen. Er zijn zoveel knoppen die je, als je daarop klikt, weer toegang bieden tot nieuwe schermen. Daarbij stuit je bij Quandary ook nog op het probleem dat je niet zomaar kunt beginnen, maar dat je eerst een verhaallijn moet hebben waarin momenten zijn opgenomen waar de lerenden keuzes moeten maken. Deze keuzemomenten heten decision points. Aan elk beslissingspunt kunnen weer nieuwe links worden gehangen die allemaal weer leiden naar nieuwe beslissingspunten. Het geheel lijkt op een boom met een reeks vertakkingen. Bij elk begin van een nieuwe tak moet de lerende weer een keus maken tot het moment dat hij aankomt bij een doodlopend spoor, vanwaar er slechts één weg kan worden gevolgd en dat is de terugweg. Onderweg terug moet hij dan een nieuwe keus maken die een beter resultaat oplevert. En al die invullingen moet je eerst zelf bedenken, want alle beslissingspunten en hun links moeten logisch met elkaar in verband staan.

Het openingsscherm

Het scherm dat op de afbeelding is te zien, is het openingsscherm van Quandary. Daarvandaan wordt elke action maze gestart.
Uiteraard ben ik, ten behoeve van dit artikel, gaan proberen er zelf één te maken.

Zoals te zien op de afbeelding moet je van boven naar beneden invullen: de titel van het verhaal, daaronder de titel van het eerste beslissingspunt, dat in de uitvoeringsvorm boven de inhoud van het daaronder staande beslissingspunt komt te staan. Het vak bestemd voor de Decision Point contents moet alle informatie bevatten die de lerende nodig heeft om de juiste keuze te maken. Wanneer je dat hebt gedaan, dan klik je op New Link. Op het scherm dat je dan krijgt zie je je ingevulde beslissingspunt staan in een rolmenu, want uiteindelijk komen ze daar allemaal onder elkaar te staan. Elke nieuwe link verbind je met het gekozen beslissingspunt. Daarna eerst opslaan en even ter controle bekijken in de browser. Om verder te gaan klik je op de rechter pijl naast de 1. Dan komt uiteraard een 2 en kun je het volgende decision point typen en daaraan weer één of meer links verbinden. Bij elk decision point kun je zoveel links maken als je voor het verhaal nodig hebt . Hoe meer links, hoe meer sporen je echter moet invoeren en des te meer keuzemogelijkheden hebben de leerlingen.

Opmaak

Zoals te zien op de afbeelding is er veel ruimte voor een uitgebreide inleiding tot de maze. Ik heb een Franstalige gemaakt, dus heb ik de Engelstalige inleiding in het Frans vertaald. Door achtereenvolgens te klikken op de knoppen control en navigation buttons, kon ik de Engelstalige teksten vervangen door Franse. Dat staat natuurlijk netter in een Franse leeromgeving. Voor de andere vakken zal dat natuurlijk Nederlands kunnen worden. Net zoals bij Hot Potatoes van dezelfde makers, kun je door te klikken op Appearence tekst, knoppen en achtergronden van de verschillende frames van de gewenste lettertypen en kleurtjes voorzien. Met een klik op OK is de opmaak voor de hele maze dan verder vastgelegd.

Opslaan en bekijken

Regelmatig opslaan van het werk is noodzakelijk. Dat kan met het bekende opslaan-icoontje op de statusbalk. Met het open-icoontje kun je weer terugkeren naar de opgeslagen maze en verder gaan. De extensie .qnd wordt automatisch achter de opgegeven naam toegevoegd.
Het is aan te bevelen om tussentijds even naar het resultaat te kijken. Dat gebeurt op de zelfde wijze als bij Hot Potatoes, door te klikken op het linkse blauwe web-icoontje. De reeds vastgelegde naam verschijnt, maar nu met de bekende browser-extensie .htm. Het programma maakt drie files aan, waarvan de bovenste zorgt voor het wegschrijven van de maze naar de browser, waardoor deze als internetdocument tevoorschijn komt. Zo zien de leerlingen de maze en de auteur wordt geconfronteerd met zijn fouten, die hij daarna kan verbeteren.
Aan te raden is om te beginnen met een heel simpele maze, ondanks het feit dat er in Quandary beeld, geluid, video en hyperlinks te importeren zijn. Bij de avonturen-maze kun je assets plaatsen, die als hulpjes kunnen bijdragen tot het overwinnen van allerlei gevaren. Hoe je dat doet, staat in een apart hoofdstukje in de Tutorial. Daar kun je op elk gewenst moment naar toe door op het meest rechter icoontje te klikken. Dit hulpje werkt zelf als een Quandary maze waarin je start met het maken van de volgende keuzes:

è I'am starting out. I want tot make a simple maze.
è I want to learn how to use Assets in my mazes.
è I want to learn how to use Filters in my mazes
è I want to learn how to insert pictures, links, sounds and video.
è I want to learn how to format text (using bold, italics etc).
è I'm really advanced and I want to learn all the arcane details.

Julietta

Ja, en dan komt de vraag: wat is het onderwerp van de maze en hoe moet het verhaaltje lopen. Onze leerlingen zijn verwend door televisie en computerspelen. Een beetje spanning in je verhaal kan dus geen kwaad.
Ik heb het onderwerp gevonden in het verhaal Julietta van Louise de Vilmorin (1951, livre de poche 1254), dat ik een paar keer klassikaal heb gelezen in de bovenbouw havo/vwo. Het is een romantisch verhaal dat kinderen van 17/18 jaar leuk vinden, hoewel ze dat niet zo gauw laten merken.
Julietta is een meisje van nog geen twintig dat door haar moeder na veel geïntrigeer wordt uitgehuwelijkt aan de Prince d'Alpen, een wat oudere man die na een leven met veel kortstondige liefdesrelaties, het wat rustiger aan wil doen, zelfs aan trouwen denkt en om die reden zijn blik welwellend richting Julietta heeft gewend. Maar deze is nog druk bezig met het inhoud geven aan haar leven. Ze is niet echt verliefd op de prins, maar geniet van de aandacht die hij haar schenkt en van de jaloezie van haar vriendinnen. Op weg met haar moeder in de trein naar een ontmoeting met de Prins voor het regelen van de huwelijksplechtigheid, sukkelt 'maman' in slaap. Als de trein stopt en de jongeman tegenover Julietta uitstapt, ziet ze dat hij een gouden aansteker heeft laten liggen. Spontaan als ze is, staat ze op, rent achter de onbekende aan, geeft hem zijn aansteker en keert terug naar de trein, die op dat moment wegrijdt. Daar staat ze dan zonder geld en bagage op het perron met een onbekende jongeman. Vanaf dat moment willen lezers natuurlijk weten wat er verder gebeurt.

Mijn maze

Ik heb van Julietta een Nederlands meisje gemaakt van 18 jaar dat voor het eerst alleen in de trein zit van Parijs naar Bordeaux. Haar ouders hebben een huisje gehuurd in de buurt van één van de stations op die lijn. Haar vader heeft op een papiertje de naam van het station geschreven waar ze moet uitstappen en waar hij haar opwacht, maar wat gebeurt? Meisje is papiertje kwijt, maar ook haar treinkaartje en heeft geen flauw benul waar ze moet uitstappen. Ze gaat op zoek naar de conducteur voor hulp, maar ze kan deze niet vinden (beslissingspunt). Ze vraagt aan een meneer de namen van alle stations waar de trein nog zal stoppen, maar ze herkent er niet één van. Paniek dus! Dan stopt de trein. Zal ze uitstappen of niet? (beslisingspunt).
Ze ziet zo gauw het bekende gezicht van haar vader niet en besluit in de trein te blijven. Tegenover haar zit een jongen, die vanaf het begin kennis heeft kunnen nemen van haar probleem. Hij zegt dat hij haar kan helpen en nodigt haar uit met hem uit te stappen bij het volgende station. Zal ze dat doen of niet? (beslissingspunt). Daar eindigt mijn maze. Niet uit gebrek aan fantasie mijnerzijds, want ik kan zo nog wel een tijdje doorgaan. Als ze niet meegaat met deze onbekende jongen en in de trein blijft, heeft ze de kans op één van de volgende stations haar vader te zien. Elke uitstapmogelijkheid is een beslissingsmoment met vele zijtakken. Ergens kun je ook zelfs het beslissingsmoment inlassen waarin het meisje toch nog haar treinkaartje vindt. Einde verhaal, maar veel saaier dan wanneer ze allerlei avonturen beleeft met de onbekende jongeman op wie ze natuurlijk, net als Julietta, verliefd wordt, terwijl hij al verloofd is met een ander!

De echte maze

In de papieren versie kun je de lezers alleen maar schermafdrukken voorzetten. Op een website kun je de browser inzetten voor de weergave van de hyperlink, die je de maze in het echt laat zien. Daar kom je door gewoon te klikken op Le train. Met de knop vorige in de browser, kom je dan hier weer terug.

Creatief schrijven en spreken

Het is niet de bedoeling dat ik deze maze afmaak, dat moeten de leerlingen doen. De meesten hebben de techniek van Quandary snel door, zeker als daaraan, op bestelling van de docent Frans, in de lessen informatica aandacht is besteed.
Ze moeten dus zelf de verhaallijn bij de zelf gekozen beslissingspunten met steeds nieuwe links verder uitwerken. Dat betekent: creatief schrijven in de doeltaal, waarbij het overleg in de groep over de inhoud van de beslissingspunten een aanzet geeft tot creatief mondeling taalgebruik.
Je kunt dus een aardig groepje aan het werk zetten, waarbij ieder een spoor uitwerkt. Leerlingen kunnen hun fantasie de vrije loop laten en het meest romantische spoor van de onbekende Franse jongen met het meisje uitwerken of niet. Je kunt haar natuurlijk ook gewoon bij het eerste het beste station laten uitstappen en naar huis laten bellen en aan haar thuis gebleven broer (die bedenk je er gewoon bij) vragen wat het adres is van het huisje. Een taxi brengt haar daar dan heen. Einde verhaal. Deze mogelijkheid zal zeker door leerlingen worden geopperd. Dat zijn degenen die gauw klaar willen zijn met de taak. Is dat fout? Nee, natuurlijk niet, want bij een avontuurlijke action maze is er geen sprake van het in het onderwijs zo gangbare goed of fout, waarbij leerlingen meestal weinig ruimte krijgen voor het inzetten van het potentieel aan fantasie dat hun nu eenmaal eigen is, maar waarop zo weinig een beroep wordt gedaan. Alles is goed zolang er een zeker logisch verband tussen de beslissingspunten zit. De uitleg, die je bij elk beslissingspunt geeft, moet ook een logische relatie hebben met de verhaallijn. De leerlingen die aan een action maze meewerken voor het vak Frans, oefenen niet alleen zelfstandig productief taalgebruik, ze leren ook, en ook dat is weer mooi meegenomen, een goed lopende verhaallijn opzetten en uitwerken.

Studiehuis

Er is al een tijdje een discussie aan de gang over zelfstandig leren waaronder de voorstanders iets meer verstaan dan alleen maar het zelfstandig aan een opdracht werken zoals dat traditioneel ook al gebeurt bij het maken van huiswerk.
Daarom is er een nieuwe term bedacht die enkele stappen verder gaat dan zelfstandig leren n.l. zelfverantwoordelijk leren. Hierbij zijn de leerlingen veel meer dan gebruikelijk verantwoordelijk voor alles wat zij leren.
De door mij voorgestelde werkwijze waarbij de leerlingen niet alleen zelfstandig aan een opdracht werken, maar ook zelf de inhoud van die opdracht bepalen komt aardig in die nieuwe richting, want in wezen schrijven ze hun eigen leerstof, waarbij ze ook nog verplicht zijn om een aanvaardbaar en voor Franstaligen begrijpend Frans te schrijven. Dat moet wel, niet vanwege het rode potlood van hun leraar, maar omdat hun werk niet beperkt blijft tot het klaslokaal. Geheel Franstalig als de maze is, kan deze als lesmateriaal de wereld in via de website van de Canadese makers van Quandary.
Een volgend winstpunt, vergeleken met het werken uit het traditionele leerboek, is dat de leerlingen, als ze twee of meer beslissingspunten hebben geschreven, ze, zoals bij een estafette de vervolgopdracht kunnen overgeven aan een klasgenoot of, en dan ben je wat verder van huis, aan een andere 1^e of 2^e taalleerder Frans ergens in de wereld, die reageert op de uit Nederland afkomstige oproep om mee te schrijven aan de hier begonnen action maze.

Motiverend is ook als de docent de eerste beslissingspunten schrijft in de tweede persoon enkelvoud. Want dan spelen de leerlingen zelf de hoofdpersoon en dat verhoogt hun betrokkenheid bij het 'drama'.
In de Engelse action maze van Henri II en Thomas Becket (Nieuwsbrief 2) moeten de leerlingen in de huid kruipen van Henri II en beslissingen nemen zoals hij. In Engeland vinden ze dat bij Geschiedenis kennelijk heel gewoon. Zo vind ik het normaal om action mazes in te zetten als begin van het leesproces van een literair werk. De leerlingen kruipen eerst in de huid van de hoofdpersoon, ze moeten steeds weer keuzes maken die de hoofdpersoon ook moet maken. Misschien laten zij het verhaal wel anders aflopen, misschien komen ze op hetzelfde uit als de auteur. Dat doet er allemaal niet toe, in een maze is immers altijd alles goed. Het leerdoel is de actieve zelfstandige oefening in taalvaardigheid.
Als ze daarna zin krijgen om het betreffende boek te lezen, dan is ook dat weer mooi meegenomen.
Ik vind dit motiverend taalonderwijs voor leerlingen en docenten, want het meeste werk doen de leerlingen buiten de reguliere lessen, zodat hun docent de vrij gekomen tijd kan besteden aan het opzetten van nieuwe mazes en het met de leerlingen evalueren van de reeds gemaakte. Dit gebeurt dan in het studiehuis. Dat kan echter alleen als de schoolleiding bereid is om af te zien van wat op veel scholen gebruikelijk is namelijk dat in het studiehuis docenten op een klas met leerlingen passen, die aan alle vakken werken, behalve aan dat van de surveillerende docent. Als je ook al minder contacturen hebt dan vroeger en als je dan ook nog een groepje deelvakkers enthousiast moet maken voor de met Quandary samenhangende integratie van vaardigheden, dan mag je wel stellen dat met deze wetgeving niet veel onderwijsvernieuwing te realiseren is en dat het onderwijs, ondanks de beschikbaarheid van programma's zoals Quandary, vanuit de klas weinig kans krijgt om zich te vernieuwen.

Nieuwsbrief april 2001

Terug